ေသြးအားနည္း ေရာဂါ

လူတိုင္း အသက္ရွဴေနၾကရတယ္။ ရွဴသြင္း လိုက္သည့္ေလထဲ က ေအာက္စီဂ်င္ ကိုသံုးျပီး ေသြးကို သန္႔ေအာင္ လုပ္ေပး ဘို႔ပါ။ ေသြး ထဲမွာ ေသြးနီဥ ရွိတယ္။ ေသြးနီဥ မွာ ေအာက္စီဂ်င္ ကို အသံုးခ်ႏိုင္တဲ့ (ဟီမိုဂလိုဘင္) ဆိုတာမွာ သံဓါတ္ပါတယ္။ 

ဒါ့ေၾကာင့္ သံဓါတ္ နည္းတာကို ေသြးအားနည္းတယ္ လို႔ ေယဘုယ်ေခၚႏိုင္တယ္။ ေသြးစစ္ရင္ (Hb) (ဟီမိုဂလိုဘင္) နည္းေနသည္ လို႔ အေျဖထြက္မယ္။ (ဟီမိုဂလိုဘင္) ဟာ ပံုမွန္ အားျဖင့္ ကေလးမ်ား မွာ ၁၁ မွ ၁၂၊ အမ်ိဳး သမီးမ်ားမွာ ၁၁ မွ ၁၂၊ နဲ႔ ေယာက္်ားမ်ားမွာ ၁၃ မွ ၁၄ g/dl ရွိရပါတယ္။


ေသြးအားနည္းေရာဂါ က တစ္မ်ိဳး မကရွိတယ္။ ခဏတာေသြးအားနည္းျခင္း နဲ႔ နာတာရွည္ေသြးအား နည္းျခင္း၊ နဲနဲ ဆိုးျခင္းနဲ႔ မ်ားမ်ား ဆိုးျခင္း ဆိုျပီးရွိတယ္။

အသား အေရ ျဖဴဖတ္ျဖဴေရာ္ျဖစ္ေနတာ၊ ေမာပန္း လြယ္တာ၊ ႏွလံုးခုန္ မမွန္ျဖစ္တာ၊ အသက္ရွဴ မဝျဖစ္ တာ၊ ရင္ပတ္ နာတာ၊ ေခါင္းမူး တာ၊ ေျခလက္ ေအးစက္ တာ၊ ေခါင္းကိုက္ တာ၊ ဒီ လကၡဏာေတြ ရွိေန ရင္ ေသြးအား နည္းေနျပီလို႔ သိႏိုင္တယ္။ 

အစားအစာထဲ မွာ ပါတဲ့ သံဓါတ္ အျပင္ အျခားဓါတ္ေတြ နဲ႔ ပရိုတင္းေတြကို သံုးျပီး (ရိုးတြင္းျခင္ဆီ) က ေသြးနီဥ ကို ထုတ္ေပးတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ အစားအစာ ထဲမွာ ဒီ ဓါတ္ေတြ နဲသူမ်ား၊ ဒဏ္ရာ၊ ေရာဂါေတြေၾကာင့္ ေသြးထြက္၊ ေသြးယို၊ ေသြးဆင္းသူမ်ားဟာ ေသြးအားနည္းေရာဂါျဖစ္ႏိုင္ ပါတယ္။

လစဥ္ ရာသီေသြး ဆင္းေနရတာကို က ေသြးအားနည္းေစတယ္။ ေနာက္ျပီး ကိုယ္ဝန္ ရွိရင္၊ မစားႏိုင္လို႔-မစားတတ္ လို႔ အာဟာရ နဲသူေတြ၊ အစားအစာ ေရြးလြန္း သူ၊ အရက္ ၾကာၾကာေသာက္သူေတြ၊ Celiac Disease နဲ႔ Crohn’s Syndrome ဆိုတဲ့ အူေရာဂါေတြ ရွိရင္၊ အူကို အရွည္ၾကီး ျဖတ္ျပစ္ရသူ၊ နာတာ ရွည္ ေက်ာက္ကပ္၊ အသဲ၊ ကင္ဆာေရာဂါေတြရွိရင္၊ ဓါတု အဆိပ္မိ သူေတြဟာ ေသြးအားနည္းေရာ ဂါ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။

 ေအအိုင္ဒီအက္စ္၊ (ရူမတြိဳက္) အဆစ္နာေရာဂါေတြ ေၾကာင့္လည္း ေသြးအား နည္းႏိုင္ပါေသးတယ္။
အမ်ားဆံုး ကေတာ့ သံဓါတ္နဲ ေသြးအားနည္းေရာဂါျဖစ္တယ္။ Iron deficiency anemia ျဖစ္ရင္ သံဓါတ္ ပါတဲ့ အစား အစာေတြ ေရြးစား ရပါမယ္။ 

အစား အမ်ိဳးအစားေတြ ကို ခ်င့္ခ်ိန္ႏိုင္ေအာင္ သံဓါတ္ ပါတဲ့ ကိန္းဂဏန္းေတြနဲ႔ တြဲမွတ္ႏိုင္ပါတယ္။ အသဲ (၇ဝ)၊ ပဲပုတ္ (၅ဝ)၊ တျခားပဲ (၂ဝ-၂၅)၊ တိုဖူး (၂ဝ)၊ ဟင္းႏုႏြယ္ (၂ဝ)၊ အမဲသား (၁ဝ-၂ဝ)၊ ၾကက္အသား (၆)၊ ေပါင္မံု႔ (၆)၊ ဝက္သား (၄)။

ေသြးအားေကာင္း ဘို႔ စားေဆး၊ ေသာက္ေဆး၊ ထိုးေဆးေတြ အလြယ္ တကူ ဝယ္ရပါတယ္။ ပံုမွန္ေသြး အားနည္းေန တဲ့ အမ်ိဳးသမီး တေယာက္ ကို သံဓါတ္ပါ စားေဆး (၃) လၾကာ ေပးသင့္တယ္။ အခ်ိန္ကာလ ၾကာၾကာေပးရ-ေသာက္ရမွာ မို႔ ေစ်းခ်ိဳတာရွာဝယ္ပါ။ 

 ေသြးအား ေကာင္းေစတဲ့ေဆးေတြ ကို ေဆး ကုမၸဏီေတြက အမ်ိဳးမ်ိဳး ထုတ္တယ္။ Iron တမ်ိဳးထဲ၊ Iron နဲ႔ Folic acid တြဲ၊ Vitamin B, C ပါ ေရာထားတာလဲ ရွိတယ္။ (အရင္က ဗမာျပည္ မွာ ျဖဴရာမင္ ဘီစီ)။ Ferrous fumarate ဟာ Ferrous sulphate, Ferrous gluconate တို႔ထက္ သာတယ္။ 

သံဓါတ္ဆိုေတာ့ သံေခ်းနံ႔ ရလို တခ်ိဳ႕က မၾကိဳက္ဘူး။ အေပၚက သၾကား အုပ္ေဆးထုတ္တယ္။ ေဆး မျမိဳ တတ္ သူေတြ အတြက္ ေဆး အရည္ထုတ္တယ္။ တခ်ိဳ႕ၾက သံဓါတ္ က ဝမ္းခ်ဳပ္တတ္ လို႔ ဝမ္းလြယ္ေအာင္ အစား အစာကို ေသျခာ ေရြးစားသင့္တယ္။ 

သေဘၤာသီး၊ မန္က်ီးမွည့္ ေဖ်ာ္ရည္၊ ကန္ဇြန္းရြက္၊ ျမန္မာ ဘယေဆးမ်ား ကလည္း အသံုးဝင္လွပါတယ္။
သံဓါတ္ ထိုးေဆးဆိုတာ Imferon Iron Dextran Injection ညိဳမဲမဲ ခပ္ျပစ္ျပစ္ျဖစ္တယ္။ ေဆးထိုးရင္ ဂရုစိုက္ ထိုးေပးရတယ္။ လူနာကို အိပ္လ်က္ေနေစျပီး၊ တင္ပါး အသား ထူထူေနရာ မွာ ခပ္နက္နက္ ၄၅ ဒီဂရီေစာင္းထိုးျပီး ေဆးထိုး အပ္ကို လမ္းေၾကာင္းေျပာင္း ႏုတ္ယူရတယ္။ 

 ေဆးထိုးအပ္က သိပ္ မက်ဥ္းရ-မတို ရဘူး။ ေဆးထိုးျပီး မေခ် ရဘူး။ အမဲ ကြက္ျဖစ္ေနမွာ စိုးလို႔။ Drip ပုလင္းထဲ ေဆးထည့္ သြင္း တာလဲ လုပ္ႏိုင္တယ္။ ေဆးမထိုးခင္ ေဆးတည့္-မတည့္ လဲ စမ္းရပါမယ္။ တခ်ိဳ႕က မတည့္ဘူး။

သံဓါတ္ အျပင္ (ေဖါလစ္အက္စစ္) Folic acid ေခၚ Folate ေခၚ Vitamin B 9 နဲတဲ့ ေသြးအားနည္းေရာဂါ ဆိုတာ ရွိတယ္။ သာမန္ အခ်ိန္မွာ 400 mcg ႏို႔ တိုက္ေနရင္ 500 mcg ကိုယ္ဝန္ ရွိရင္ 600 mcg ေန႔စဥ္ လိုအပ္ပါတယ္။ 

Folic acid ပါတဲ့ အစား အစာေတြ ကေတာ့ ပဲ အမ်ိဳးမ်ိဳး၊ လိမ္ေမာ္သီး၊ စပ်စ္သီး၊ ခရမ္းခ်ဥ္သီး၊ နာနတ္သီး၊ သေဘၤာသီး၊ စပ်စ္သီး၊ ခရမ္းခ်ဥ္သီး၊ နာနတ္သီး၊ ပဲႏို႔၊ ဟင္းႏုႏြယ္၊ မံုညင္း၊ မံုလာအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ အာလူး၊ ၾကက္သြန္ နီပင္စတဲ့ အသီး အရြက္စိမ္းမ်ား၊ အေစ့ အဆံမ်ား၊ ေနၾကာေစ့၊ ေျမပဲ၊ အသဲ-အျမစ္၊ နံံနက္စာ အျဖစ္ စားေလ့ရွိတဲ့ ေကာက္ႏွံ-ေျပာင္း-ေျပာင္းဖူးထြက္ အစာမ်ား၊ ေပါင္မံု႔၊ ဂ်ံဳမွံဳ႕၊ ေခါက္ဆြဲ၊ ဆန္ေတြျဖစ္ တယ္။ 

Folic acid ဟာ Spina bifida နဲ႔ Anencephaly ေခၚ ေမြးရာ ပါ ဦးေႏွာက္-အာရံုေၾကာေရာဂါေတြ ကို ကာကြယ္ႏိုင္ ပါေသးတယ္။

ေနာက္ တမ်ိဳးက ဗီတာမင္ ဘီ-၁၂ နဲတဲ့ေသြးအားနဲေရာဂါ ပါ။ တေန႔ ကို 7 mcg လိုအပ္ ပါတယ္။ နဲေနရင္ Injection Vitamin 12 ထိုးေပးရမယ္။ မ်ားေသာ အားျဖင့္ ထိုးေဆးက ပန္းေရာင္ ျဖစ္တယ္။ ရာသက္ပန္ ထိုးေပးရမွာ လဲရွိတယ္။ B-12 ဟာ ေသြး အတြက္ သာမက အာရံုေၾကာ အတြက္လည္း အသံုးဝင္တယ္။ 

ဗီတာမင္ ဘီ ၁၂ မ်ား တဲ့ အစားအစာေတြ ကေတာ့ ခရု၊ အသဲ၊ ေကာက္ႏွံမ်ား (မနက္စာ အျဖစ္စားတဲ့ အစာေတြ)၊ ငါး၊ အမဲသား၊ (ေရာဂတ္) ဒိန္ခ်ဥ္၊ ႏြားႏို႔၊ ဥ၊ ၾကက္သားတို႔ ျဖစ္တယ္။
ဆရာဝန္ေပါက္စေတြ ကို ဝါရင့္ေတြ က သင္ေပး သလို လူနာေတြ က ဆရာဝန္ကို သင္ေပးတာလဲ ရွိတယ္ ။ ေဆးထိုးတဲ့ အခါ ဗီတာမင္ ဘီ အုပ္စုကို ထိုးရင္ နာတယ္။ ဘီ ၁၂ ကို ထိုးရင္ မနာဘူး။ 

တခ်ိဳ႕လူနာ က ေဆး ထိုးတာ မနာ မွ ဒီ ဆရာဝန္ လက္ေကာင္းတယ္ လို႔ သတ္မွတ္သလို၊ တခ်ိဳ႕ၾက ေဆး က နာလဲ မနာဘူး၊ စြမ္းပံုမရဘူးလို႔ ေျပာသူလဲရွိတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ (ဂ်ီပီ)ေကာင္းခ်င္ ရင္ လူနာ့ အထာ သိဘို႔လိုတယ္။

လူတေယာက္ မွာ အစဥ္ အျမဲ ေသြးနီဥ စုစုေပါင္း ၂႕၅ ထြီလီယန္ ရွိေနတယ္။ စကၠန္႔တိုင္း ေသြးနီဥ အသစ္ေပါင္း ၁႕၅ မီလီယန္ ကို ရိုးတြင္းျခင္ဆီ က ထုတ္ေပးေနပါတယ္။

Bone marrow (ရိုးတြင္းျခင္ဆီ) မေကာင္းသူေတြမွာ Aplastic anemia နဲ႔ ကင္ဆာႏွင့္ တူတဲ့ Leukemia (လူကီးမီးယား) ေသြးအားနည္းေရာဂါ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ Aplastic anemia ဆိုရင္ ေသြးသြင္းေပးရတယ္။ bone marrow transplant ေခၚ ရိုးတြင္းျခင္ဆီ အစားထိုးေပးရတယ္။ 

ဆိုးဝါးတဲ့ ေသြးအားနည္းေရာဂါေတြျဖစ္ လို႔ ဝတၳဳေတြ၊ ရုပ္ရွင္ေတြ မွာ ဇာတ္လိုက္ကို ဒီေရာဂါရွိတယ္ လုပ္ျပီး ေသ ခိုင္းတတ္တယ္ မဟုတ္လား။

အခ်ိဳ႕ေဆးဝါးေတြေၾကာင့္ျဖစ္ ရတဲ့ Hemolytic anemia ဆိုရင္ ေပးေန တဲ့ေဆးဝါးေတြ ကို ဆန္းစစ္ျပီး ရပ္သင့္ ရင္ ရပ္ပစ္ရမယ္။ (စတီရြိဳက္) ေဆး လိုခ်င္လိုပါမယ္။ Spleen (ေဘလံုး) ထုတ္ခ်င္ ထုတ္ေပး ရမယ္။

Autoimmune disorders ေခၚ ကိုယ့္ကိုယ္ ကို ပ်က္စီးေစတဲ့ ခံႏိုင္ရည္ စနစ္ေၾကာင့္ ျဖစ္ရတာ ဆိုရင္ Immune-suppressing medications ေဆးေတြ ေပးရတယ္။

Sickle cell anemia, Thalassemia, Diamond Blackfan anemia, Fanconi anemia တို႔ကေတာ့ မ်ိဳးလိုက္ ရိုးလိုက္ ျဖစ္တယ္။ Sickle cell anemia လူနာ အတြက္ ေအာက္စီဂ်င္ေပးဘို႔ လိုႏိုင္တယ္။
အိပ္ေပါက္ နဲ႔ ဖါးေကာက္သလို မျဖစ္ေအာင္ ေသြးအားနည္း တာဟာ ေသြးဆင္း-ေသြးထြက္ မ်ားေန လို႔ျဖစ္ရင္ အေၾကာင္းရင္း ကိုလည္း ကုသေပးရပါမယ္။ 

လိပ္ေခါင္း ကေသြးယို တာ၊ ရာသီဆင္း မ်ားတာ၊ သြားဖံုး-ႏွာေခါင္းက ေသြးယို တာေတြေျပာတာပါ။ အစာလမ္း ကေန မသိမသာ ေသြးယိုဖန္ မ်ားျပီး၊ ရက္ေတြ၊ လေတြၾကာ မွ ေသြးအား အလြန္ နည္းေန တာမ်ိဳး ျဖစ္တတ္တယ္။ ဝမ္းသြားတဲ့ အထဲပါတဲ့ ေသြးကို မ်က္စိနဲ႔ မျမင္ႏိုင္ လို႔ ဝမ္းစစ္မွ ေတြ႕ႏိုင္တယ္။ ငွက္ဖ်ားေၾကာင့္ ေသြးအားနည္း သူေတြ မနဲမေနာရွိတယ္။

ေသြးအားနည္းေရာဂါေၾကာင့္ ေနာက္ဆက္ တြဲေရာဂါေတြ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ အားအင္ ကုန္ခမ္း ေမာပမ္း လြယ္မယ္၊ ႏွလံုးက ပိုျပီး ခုန္ရ လို႔ Arrhythmia ႏွလံုးခုန္ မမွန္ေရာဂါ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ congestive heart failure ႏွလံုး အရြယ္ၾကီး လာႏိုင္တယ္။ ေသြးဖိအား က်ျပီး အသက္ဆံုးသြားႏိုင္တယ္။

Anemia ေသြးအားနဲ တာနဲ႔ Blood Pressure (ပရက္ရွာ) နဲတာ မတူတာ ကို ခြဲသိထားေစခ်င္တယ္။ ခု ခ်က္ခ်င္းၾကီး ေသြးယုိ-ေသြးဆင္း သူကို ေသြးဖိ အားေခၚတဲ့ (ပရက္ရွာ) တိုင္းရင္ေတာ့ နဲေနတာ ကို ေတြ႕ ရမယ္။ ရက္ၾကာၾကာ ေသြးအား နဲေနသူကို (ပရက္ရွာ) တိုင္းရင္ ပံုမွန္ျဖစ္ေနမယ္။ 

ဒါ့ေၾကာင့္ BP ေကာင္းေပမဲ့ ေသြးအားနဲေနႏိုင္တယ္။ ဘာ့လို႔လဲ ဆိုေတာ့ ေသြးဖိအား ဆိုတာ ေသြးထု ထည္ နဲ႔ ဆိုင္တာ။ လူတိုင္း ေသြး ထုတည္ ၅ လီတာ အျမဲရွိေနတာ။ ရက္ရွည္ ေသြးအားနဲ သူေတြလဲ ၅ လီတာေပမဲ့ ေသြးက က်ဲေနလို႔ ေရေရာထား တဲ့ေဆးတို႔၊ အရက္တို႔ လို အာနိသင္နဲေနရတယ္။ 

ဒါ့ေၾကာင့္ ကာလရွည္ၾကာ ေသြးအားနဲေနသူ ကို ေသြး မသြင္းဘဲ၊ တျခား D5, NS, DNS, RL သြင္းေဆးေတြ သြင္းေပး တာ အေၾကာင္း မထူးဘူး။ ဆီးပိုသြားတာဘဲ ရွိမယ္။

Blood Transfusion ေသြးသြင္း ကုသျခင္းဟာ အေရးေပၚနဲ႔ ဆိုးဝါး တဲ့ ေသြးအားနည္းေရာဂါေတြ အတြက္ အသက္ကို ကယ္ႏိုင္တယ္။ ေသြးနီဥ ဆိုတာ ရက္ ၉ဝ-၁၂ဝ သာ အသက္ရွည္ျပီး အသစ္ ထပ္ထပ္ ျဖစ္ေန ၾက တာ။ ဒါ့ေၾကာင့္ ေသြးလွဴရွင္ တဦးဟာ ရက္ ၁၂ဝ ဒါမွ မဟုတ္ ၄ လတခါ (ေသြးလွဴဘဏ္က လက္ခံ ရင္) စိတ္ခ် လက္ခ် လွဴႏိုင္ပါတယ္။

ေသြးအားနည္းေရာဂါ ကို ပညာေတာ့ ေပးႏိုင္ ပါရဲ႕၊ (ရျဖဴဂ်ီ) လူနာေတြက အာဟာရလဲ စံုေအာင္ မစားႏိုင္ ၊ ေဆးလဲ အျပင္က မဝယ္ႏိုင္ၾကပါ။ ေဆးခန္း ကေနလဲ တခါ လာမွ ၂ ရက္စာ ကေန ၅ ရက္ စာထက္ ပို မေပးႏိုင္ပါ။ စားႏိုင္-ေသာက္ႏိုင္-ဝယ္ႏိုင္တဲ့ ဘဝကို ျမန္ျမန္ၾကီး ေရာက္ၾကပါေစ။


Dr Tint Swe
From... LY's HealthCare Collection