ကိုယ္ခ်င္းစာစိတ္ ဘယ္လို ပ်ဳိးေထာင္မလဲ

ကိုယ္ခ်င္းစာစိတ္ ဟူသည္ အျခား သူ၏ ခံစားခ်က္ ကို နားလည္ေအာင္ မိမိဘက္က ႀကိဳးစားျခင္း ျဖစ္ သည္။ နားလည္ ၿပီးခါမွ ထိုသူ၏ ခံစားခ်က္ႏွင့္ လုပ္ရပ္ ကို မိမိ ဘက္က မည္သို႔ေသာ ခံစားခ်က္မ်ဳိး  လုပ္ရပ္ မ်ဳိးျဖင့္  တံု႔ျပန္မည္ ကို ခ်ိန္ဆျခင္း ျဖစ္သည္။ ကိုယ္ခ်င္း စာစိတ္ ဟူသည္ ေမြးက တည္းက အတိုင္း အတာ သတ္မွတ္ၿပီး ပါလာေသာ စိတ္ မ်ဳိးမဟုတ္။ ေလ႔က်င့္ ပ်ဳိးေထာင္ေပးလို႔ ရ ေသာ စိတ္ မ်ဳိးျဖစ္သည္။   သူမ်ားေနရာ ၀င္ၾကည့္တတ္ ေအာင္ ေလ့က်င့္ ပ်ဳိးေထာင္ႏုိင္မည့္ အေလ့ အက်င့္ ၅ မ်ဳိးကို အႀကံျပဳတင္ျပ ပါမည္။


 
အေလ့အက်င့္ ၁
ဦးေႏွာက္အတြင္း ကိုယ္ခ်င္းစာ တံခါးခ်ပ္ ဖြင့္လွစ္ထားပါ။

သိပၸံပညာ တိုးတက္ မႈေၾကာင့္ လူသား ဦးေႏွာက္ အလုပ္လုပ္ပံု ကို   သိပၸံပညာရွင္ မ်ား  ထဲထဲ၀င္၀င္  ပိုသိ ရွိ လာၾကၿပီ။ ကိုယ္ခ်င္းစာ စိတ္ျဖစ္ေပၚျခင္း ဆိုင္ရာ ဦးေႏွာက္ အလုပ္ လုပ္ပံုႏွင့္  လူသား သဘာ၀ ကိုလည္း  သိပၸံ ပညာရွင္ မ်ား  နားလည္ သထက္  နားလည္ လာၾကၿပီ။ 

လူသားမ်ား သည္ အတၱႀကီး ၍ ကိုယ့္အတြက္ ကိုယ္သာ အာ႐ံု ထားၾကသည္ ဟူေသာ  အျမင္ေဟာင္းကို လည္း ယေန႔  လူမႈသိပၸံ အသိုင္းအ၀ိုင္း က လက္မခံေတာ့။ လူသား ဟူသည္ ကိုယ္ခ်င္းစာစိတ္ ရွိသူ၊ လူမႈ အသိုင္းအ၀ိုင္း နဲ႔  ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္ တတ္သူ၊ အျပန္ အလွန္ အကူ အညီ ေပးတတ္ သူမ်ား ျဖစ္ေၾကာင္း ယေန႔ လူမႈ သိပၸံ အသိုင္းအ၀ိုင္း က ဆိုသည္။   

လူသား ၉၈ ရာခိုင္ႏႈန္း တြင္ ကိုယ္ခ်င္းစာစိတ္ ကို ျဖစ္ေစေသာ ဦးေႏွာက္ အပိုင္းမ်ား    ပံုမွန္ အလုပ္ လုပ္ေန ၾကေၾကာင္း ၿပီးခဲ့ သည့္ ဆယ္စုႏွစ္ အတြင္း အာ႐ံုေၾကာ သိပ ၸံပညာရွင္ မ်ားက သုေတသန မ်ားျဖင့္ အခိုင္အမာ အတည္ျပဳ ထားသည္။ လူသား ဦးေႏွာက္ အတြင္း ကိုယ္ခ်င္းစာစိတ္ ကို ျဖစ္ေစေသာ အပိုင္း မ်ား က်ိန္းေသရွိေၾကာင္း သက္ေသျပ ခဲ့ၾကၿပီး ထိုအပိုင္းမ်ား ထိခိုက္ပါက  အျခားသူမ်ား၏ ခံစားခ်က္ ကို နားလည္ႏုိင္စြမ္း လည္း သိသိသာသာ ေလ်ာ့က်သြားေၾကာင္း သက္ေသျပႏုိင္ခဲ့ၾကသည္။   

လူသား ဟူသည္  ဆိုရွယ္ သတၱ၀ါျဖစ္ၿပီး သဘာ၀ အားျဖင့္ကို က တစ္ဦးႏွင့္ တစ္ဦး ကူညီ ႐ိုင္းပင္း ရျခင္း ကို   ပိုႏွစ္ သက္ေသာ သတၱ၀ါ ျဖစ္ေၾကာင္းလည္း   ဆင့္ကဲ ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈ ျဖစ္စဥ္ ဆိုင္ရာ ဇီ၀ေဗဒ ပညာရွင္မ်ား က ဆိုသည္။

ကိုယ္ခ်င္းစာ စိတ္   နည္းေနေသး သူ မ်ား အေနျဖင့္လည္း  ေလ့က်င္္ ႔ယူႏုိင္မည့္   နည္းလမ္းမ်ား ရွိသည္။ အစျပဳဖို႔ အေကာင္းဆံုး နည္းလမ္း တစ္ရပ္ကား မိမိ ကိုယ္တိုင္ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ အျခား သူမ်ား ကေသာ္ လည္းေကာင္း   ကိုယ္ခ်င္းစာစိတ္ ရွိသည့္  အျပဳအမူ တစ္ခုခု လုပ္လိုက္ သည္ ကို ႀကံဳရတိုင္း စိတ္ ထဲမွာ   အမိ အရ မွတ္သားလိုက္ျခင္း နည္းျဖစ္သည္။      

 ႐ံုးမွာ သူေဌး ျဖစ္သူ က ၀န္ထမ္း တစ္ဦး၏ ေနရာ က ၀င္ၾကည့္ေပး ကာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ခ်ေပးလိုက္ျခင္း မ်ဳိးကို ျမင္ရ ခ်ိန္ တြင္လည္းေကာင္း၊   အိမ္မွာ ကေလးေတြ တစ္ေယာက္နဲ႔ တစ္ေယာက္ စာနာ စိတ္ျဖင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ သည္ ကို ျမင္ရလွ်င္ေသာ္ လည္းေကာင္း ထိုအျပဳအမူ မ်ားကို စိတ္ထဲမွာ စြဲေနေအာင္ မွတ္လိုက္ျခင္း မ်ဳိး ျဖစ္သည္။   

 ထိုသို႔ ျမင္ေအာင္ၾကည့္ စြဲ ေအာင္မွတ္ ျခင္းျဖင့္ မိမိသည္ ကိုယ္ခ်င္း စာ အျပဳ အမူမ်ား ကို ျမင္တတ္ သတိ ထားမိ တတ္လာေသာ စံုေထာက္ ေကာင္း တစ္ေယာက္ ျဖစ္လာမည္။ ရလဒ္ အျဖစ္ မိမိ၏ စိတ္သည္ လည္း ကိစၥ တစ္ခုႀကံဳ လွ်င္ ကိုယ္ခ်င္း စာစိတ္ျဖင့္ ပိုၿပီး ဆံုးျဖတ္ လုပ္ ကိုင္ျဖစ္လာမည္။

အေလ႔အက်င့္ ၂
နားေထာင္တတ္သူ ျဖစ္ပါေစ။

ကိုယ္ခ်င္းစာ တ္  ရွိသူမ်ား သည္ အ ျခား သူမ်ားေနရာ မွာ  ၀င္ခံ စားေပးႏုိင္စြမ္း ႀကီးမား သူမ်ား ျဖစ္ သည္။  ကိုယ့္ ကိုယ္ကို သူမ်ား ေနရာ ထားၾကည့္ကာ စိတ္ကူးၾကည့္ တတ္ သူမ်ား လည္း ျဖစ္သည္။ ထိုသို႔ သူ မ်ား ေနရာ ၀င္ခံစားၾကည့္ႏုိင္စြမ္း   ျမင့္မားလိုလွ်င္ တစ္ဖက္သား ခံစားခ်က္ ကို နားေထာင္ေပး တတ္ေအာင္ ဦးစြာ ေလ့က်င့္ရမည္။ 

စာနာ စိတ္ျဖင့္ နားေထာင္ က်င့္ ရွိလာသည့္ အခါ တစ္ဖက္သား ေျပာ စကားထဲ မွ ခံစားခ်က္ မ်ား ကို ျမင္ေအာင္ ၾကည့္တတ္လာ ခံစားတတ္ လာသည္။ ကင္ဆာေၾကာင့္ စိတ္ပ်က္ေန ေသာ သူငယ္ခ်င္း တစ္ဦး၊ ကိုယ္ အလုပ္ျပန္ ေနာက္က်လို႔  မေက်နပ္ျဖစ္ ေနေသာ အိမ္ ေထာင္ဖက္ စသူတို႔၏ ရင္ဖြင့္စကား မ်ားကို စာနာစိတ္ျဖင့္ နားေထာင္ျခင္းျဖင့္ ထိုသူမ်ား ဘာအတြက္ အားငယ္ေန၊   ေဒါသ ထြက္ေနသည္ ကို ခံစား မိလာမည္။ မည္သို႔ အေကာင္း ဆံုး တံု႔ျပန္သင့္သည္ ကို ေရြးခ်ယ္ တတ္လာ မည္။

ကိုယ္ခ်င္းစာစိတ္ သည္     ဆက္ဆံေရး တိုင္း မွာ      ေကာင္းမြန္ ေခ်ာေမြ႕ေအာင္     ကူေပး ႏိုင္သည္ကို အားလံုး သိၾကသည္။ အိမ္ေထာင္ ဖက္ နဲ႔ ျငင္းခုန္ စကားမ်ား   ေဒါသ ထြက္ခဲ့ရ တာမ်ား ျပန္စဥ္းစား ၾကည့္ ပါ။ သူ ဘာလို႔ ငါ့ ခံစားခ်က္ နားမလည္တာလဲ ဆိုၿပီး ကိုယ့္ ခံစားခ်က္ ကို အိမ္ေထာင္ဖက္က နားလည္ ေအာင္ ႀကိဳးစား တာမ်ဳိးကို ေတာင့္တမိသည္ မဟုတ္လား။    

တစ္ဖက္ ကလည္း ထိုသို႔သာ ေတာင့္တမည္ ကို နားလည္သင့္ သည္။ သို႔ ျဖစ္ရာ ကိုယ္က စ၍ သူ႔ေနရာ ၀င္ကာ သူ႔ခံစား ခ်က္ကို နားလည္ေအာင္ ႀကိဳးစားျခင္းသည္     ဆက္ဆံေရး  အဆင္ေျပေအာင္ ႀကိဳး ပမ္းျခင္းျဖစ္ သည္။  ေနာက္ တစ္ႀကိမ္ ထိုသို႔ အိမ္ေထာင္ ဖက္ႏွင့္ စကားမ်ား မိလွ်င္ သူရင္ဖြင့္တာ နား ေထာင္ေပးဖို႔ မေမ့ပါႏွင့္။ သူရင္ဖြင့္ သမွ် အေႏွာင့္ အယွက္မျပဳဘဲ နားေထာင္ျခင္းျဖင့္ သူ႔ခံစားခ်က္ ကိုပါ   ကိုယ္နားလည္လာမည္။   

သူ႔ ခံစားခ်က္ႏွင့္ လိုအင္ ကို ပြင့္ပြင့္ လင္းလင္း ေျပာျပႏိုင္ေၾကာင္း လည္း လမ္းဖြင့္ေပးပါ။ ထိုသို႔ မိမိဘက္ က နားလည္မႈ တံခါး ဖြင့္ ေပးျခင္းျဖင့္  တစ္ဖက္သား သည္လည္း တန္ျပန္ ျပဳမူ လာကာ ႀကီးမား လာ မည့္  ရန္ပြဲ တစ္ခုကို ေလွ်ာ့ခ် လိုက္ ႏုိင္မည္။ 

လူသား မ်ား၏ အႀကီးဆံုး လိုအင္မ်ား ထဲတြင္ အျခား သူတစ္ဦးက ကိုယ္ရင္ဖြင့္တာ     စိတ္ရွည္စြာ  နားေထာင္ေပး တာမ်ဳိး၊ နားလည္ လက္ခံေပး တာမ်ဳိးကို ေတာင့္တသည့္ လိုအင္လည္း ပါ ၀င္သည္။

အေလ့အက်င့္ ၃
ကိုယ္ခ်င္းစာစိတ္ စမ္းသပ္သည့္ နယ္ေျမ သစ္မ်ားမွာ ၀င္ႏႊဲပါ။ 

ေတာင္တက္ျခင္း၊ ေရလႊာေလွ်ာ စီးျခင္း မ်ားသည္ ခက္ခဲၿပီး စိန္ေခၚမႈ ႀကီးေသာ အား ကစားမ်ဳိး ျဖစ္သည္။ ထို႔ထက္ ပိုခက္ သည္ ကား ကုိယ္ခ်င္း စာစိတ္ကို  စမ္းသပ္သည့္ နယ္ေျမ သစ္မ်ားမွာ ၀င္ႏႊဲ ရျခင္းျဖစ္ သည္။    သူမ်ားေနရာ  ၀င္ေလွ်ာက္ၾကည့္ၿပီး မွ ထိုသူကို ေ၀ဖန္ပါ ဟူေသာ စကားပံု လည္း ရွိသည္။ 

သို႔ျဖစ္ရာ အျခား သူမ်ားေနရာ ၀င္ေနၾကည့္ ခံစားၾကည့္ျခင္းျဖင့္ ကိုယ္တိုင္ သိကာ ကိုယ္ခ်င္း စာစိတ္ ရင့္ သန္လာေအာင္ ႀကိဳးပမ္းၾက ရမည္။ စာေရး ဆရာ ေဂ်ာ့အို၀ဲ သည္ စံျပ တစ္ဦး ျဖစ္သည္။ အို၀ဲသည္   ၁၉၂၀   ကာလ မ်ားတြင္ ထိုစဥ္ က  ဗမာျပည္၌  ၿဗိတိသွ် အရာရွိအျဖစ္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ ၿပီးေနာက္ ၿဗိတိန္ ျပန္ေရာက္ခ်ိန္ တြင္ ေအာက္ေျခ လူတန္းစား မ်ား ၏ ဘ၀မ်ား အေၾကာင္း သိေအာင္ ႀကိဳးပမ္းခဲ့ သည္။  

အ၀တ္စုတ္ ဖိနပ္စုတ္ ကို စီးသည္။ လန္ဒန္ အေရွ႕ပိုင္း လမ္းမမ်ားေပၚ မွာ သူဖုန္းစား မ်ား၊  အိမ္ေျခ ရာမဲ့ မ်ားနဲ႔ အတူ ေနသည္။ ထိုသူမ်ား အတိုင္း ဘ၀ကို   ႐ုန္းကန္ၾကည့္ သည္။ ထိုအေတြ႕ အႀကံဳမ်ားကို အို၀ဲ၏ Down and Out in Paris and London  စာအုပ္တြင္ ထည့္္သြင္းေရးသား ခဲ့သည္။       

ထိုသို႔ ေနၾကည့္ ၿပီးေနာက္တြင္ ေအာက္ေျခ လူတန္းစားမ်ား ဆိုင္ရာ သူ႔အျမင္၊ သူ႔အေတြး၊ သူ႔ယံုၾကည္ ခ်က္ မ်ား အေျပာင္း လဲႀကီး ေျပာင္း လဲသြားပံု ကို အို၀ဲက ထိုစာအုပ္ တြင္ ေရးသားေဖာ္ျပခဲ့သည္။ အိမ္ေျခရာမဲ့တိုင္း ေသာက္စား မူးယစ္ေနေသာ လူဆိုး မ်ား မဟုတ္သည္ ကို သူနားလည္ခဲ့ ပံု၊   အျမင္သစ္ မ်ား ေပၚလာပံု၊ လူတန္းစား မညီမွ်မႈ မ်ားေၾကာင့္ ေအာက္ေျခ ဘ၀က မတက္ႏုိင္ၾက ပံု မ်ားကို နားလည္ လာပံု မ်ားကို အို၀ဲက ေရး သားခဲ့သည္။ 

ထိုသို႔ ကိုယ္ခ်င္းစာစိတ္ အတြက္ လက္ေတြ႕ကြင္းဆင္းၾကည့္ ခဲ့မႈ က အို၀ဲ၏ ဘ၀အျမင္ ကိုပါ တည့္မတ္ေပးႏုိင္ ခဲ့သည္။    စာဖတ္သူလည္း မိမိ ေန႔စဥ္ ဘ၀တြင္    ထိုသို႔    လက္ေတြ႕ စမ္းသပ္မႈမ်ား လုပ္ၾကည့္ျခင္းျဖင့္ တစ္ဖက္သား ကို နားလည္ လက္ခံေပးႏိုင္စြမ္း ႀကီးမားလာမည္။

အေလ့အက်င့္ ၄
သူစိမ္း မ်ားႏွင့္ စကားစျမည္ ေျပာျခင္း သည္ နည္းေကာင္း တစ္ရပ္ျဖစ္သည္။

ကိုယ္ခ်င္းစာ စိတ္ ႀကီးမား သူမ်ားသည္ သူစိမ္း မ်ားကို စိတ္၀င္စားတတ္ သူမ်ားျဖစ္ သည္။ ကားေပၚမွာ ရထားေပၚမွာ ေဘးခ်င္း ကပ္ ထိုင္မိသူမ်ား ကို ကိုယ္က အရင္ ႏႈတ္ ခြန္းဆက္ဖို႔ ၀န္မေလး သူမ်ား ျဖစ္ သည္။     လူမ်ား စုႀကီးကား   သူစိမ္း တစ္ေယာက္ ကို စကားစ ရမွာ လြန္စြာ၀န္ေလး တတ္ၾကသည္။ 

တစ္ဖက္သား ကို ကိုယ္ခ်င္း စာစိတ္ ႀကီးမား သူမ်ား၏ အရည္အခ်င္းမ်ား ထဲတြင္    သူစိမ္း မ်ား ကို ေဖာ္ေရြ  စြာ  စကား စတင္ေျပာဆို မိတ္ဖြဲ႕ ၿပီး အကူအညီ ေပးတတ္ျခင္း သည္လည္း တစ္ခုအပါ အ၀င္ ျဖစ္သည္။ ကိုယ့္ထက္ ပို၍   တစ္ဖက္သားကို စိတ္၀င္စားသူမ်ား လည္း ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ၎ တို႔ စိတ္၀င္ စားျခင္း သည္ တစ္ဖက္သား ကို စံုစမ္း စစ္ေဆးသူ တစ္ေယာက္၏ စိတ္၀င္စားျခင္းမ်ဳိး မဟုတ္ဘဲ ကိုယ္ခ်င္းစာ ကူညီတတ္ သူမ်ဳိး၏ စိတ္၀င္ စားျခင္းမ်ဳိး သာ ျဖစ္သည္။      

သူစိမ္းမ်ားႏွင့္ စကားေျပာျခင္းျဖင့္     ကၽြႏု္ပ္တို႔ ကိုယ္ပိုင္ ကမာၻေလး လည္း ပိုက်ယ္ လာသည္။ အျခား လူမႈ ဘ၀မ်ား၊ ဓေလ႔ ထံုးစံ မ်ား၊ ကမာၻ ့အျမင္ မ်ားကို ပိုထိေတြ႕လာရ သျဖင့္ အျခား သူမ်ားေနရာမွာ ၀င္ၾကည့္ တတ္ သည့္       စိတ္လည္း ပိုႀကီးမား လာသည္။ သူစိမ္း မ်ားႏွင့္ စကား စျမည္ ေျပာျခင္းျဖင့္ လူတစ္ေယာက္ျမင္လွ်င္   အသြင္အျပင္ ေလာက္ ဟန္ပန္ေလာက္   ေလသံေလာက္ၾကည့္ၿပီး    တန္ဖိုး သတ္မွတ္ တတ္သည့္ အက်င့္ မွလည္း လြတ္ ကင္းကာ လူ တစ္ေယာက္ကို အေၾကာင္းသိၿပီးမွ   တန္ဖိုးျဖတ္ တတ္သည့္    အက်င့္ပါ ရရွိ ကာ ကိုယ္ခ်င္း စာစိတ္ႀကီးမားသူ အျဖစ္ သတ္မွတ္ခံရမည္ျဖစ္ သည္။   

သူစိမ္း မ်ားႏွင့္ စကားစျမည္   ေျပာဆိုျခင္းတြင္   ရာသီဥတု အေၾကာင္းေလာက္သာ မက သူစိမ္းျဖစ္သူ၏ မိသားစု ဘ၀မွအစ တန္ဖိုး ထားရသည့္ ကိစၥ မ်ားကို ပါ ေျပာဆိုျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳးပမ္းလွ်င္   ေလာက လူ သား မ်ား၏  ခံစားခ်က္ မ်ားကို ပိုနားလည္ကာ ကိုယ္ခ်င္း စာစိတ္လည္း ပို ႀကီးမား လာမည္ျဖစ္သည္။

အေလ့အက်င့္ ၅
ထိုင္ေနရင္း ခရီးသြားပါ။

ေခါင္းစဥ္ က ဆန္းသလို ျဖစ္ေနသည္။ ဆိုလိုသည္ ကား ခံုမွာ ထိုင္ရင္း စာဖတ္၊ ႐ုပ္ရွင္ ၾကည့္ကာ အျခား သူမ်ား အေၾကာင္း ပိုသိ ေအာင္ ႀကိဳးပမ္းဖို႔ ျဖစ္သည္။ စာအုပ္မ်ား သည္   အတြင္း က်က် ျမင္ႏုိင္သည့္ ျပတင္းေပါက္မ်ား ျဖစ္သည္။ စာအုပ္ေကာင္း မ်ား သည္ လူ႔ စ႐ိုက္ သဘာ၀ကို အနက္ ႐ိႈင္းဆံုး ေဖာ္ျပႏုိင္ေသာ ျပတင္းေပါက္မ်ား ဟုဆိုလွ်င္ မမွား။    ႐ုပ္ရွင္ မ်ားသည္ လည္း ထိုနည္း လည္းေကာင္း ျဖစ္ သည္။

 ေလာက သဘာ၀၊ လူ႔ သဘာ၀ အမ်ဳိး မ်ဳိးကို    လႈပ္ရွားေနေသာ ႐ုပ္ပံု မ်ားျဖင့္ ျမင္ရျခင္းသည္   စိတ္ႏွ လံုး ကိုပါ   အထူးႏိႈးဆြ သည္။ တစ္ဖက္သား ကို ကိုယ္ခ်င္း စာစိတ္ ျဖစ္ေစ ေသာ အေၾကာင္း အရာမ်ား ကို ေရြးခ်ယ္ၾကည့္ ႐ႈျခင္းသည္  ကိုယ္ခ်င္းစာ စိတ္ႀကီးမား သူ တစ္ေယာက္ျဖစ္ေရး အတြက္ ခံုမွာထိုင္ ရင္း ေလ႔လာေရး ခရီးသြားသည့္ သေဘာျဖစ္သည္ မဟုတ္ပါလား။

ကိုထိုက္
Ref: 5 Ways to teach yourself empathy by Roman Krznaric
The Messenger