ဒီဇင္ဘာလ သမိုင္း (History of December)

 

ဒီဇင္ဘာလသည္ ကမာၻ႕ျပကၡဒိန္တြင္ (၁၂)ခုေျမာက္ႏွင့္ ေနာက္ဆံုးလျဖစ္သည္။ တခ်ိန္က ေရွးေရာမျပကၡဒိန္ တြင္ (၁ဝ)ခုေျမာက္လ ျဖစ္ခဲ့၏။ ဒီဇင္ (Decem) ဟူေသာ စကားမွာ လက္တင္ဘာသာစကားျဖစ္၍ ‘တစ္ဆယ္’ ဟု အနက္ရေလသည္။ ယင္းမွတဆင့္ ‘ဒီဇင္ဘာ’ (December) သို႔ ေရြ႕လ်ားလာခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ထို႔ျပင္ တခ်ိန္က ဒီဇင္ဘာလသည္ ၂၉ရက္သာ ရွိသည္။ သို႔ရာတြင္ ေရာမစစ္ ဘုရင္ ဂ်ဴလီယက္ဆီဇာ လက္ထက္၌ ျပကၡဒိန္ ျပန္လည္ေရးဆြဲေသာအခါ ၂ရက္ တိုးေပး လိုက္ေသာေၾကာင့္ ၃၁ရက္ ျဖစ္လာခဲ့ေလသည္။

 

 

၁၉၃၈ ဒီဇငိဘာလ ၂၂ရက္တြင္ဗိုလ္ေအာင္ေက်ာ္က်ဆံုးခဲ့သည္။

ဒီဇင္ဘာလသည္ ခရစ္ယာန္ဘာသာဝင္မ်ားအဖို႔ ဘာသာေရးဆိုင္ရာ လထူးလျမတ္ ျဖစ္ေလသည္။ ခရစ္ယာန္ ဘာသာဝင္တို႔၏ ထာဝရဘုရားသခင္ တမန္ေတာ္ ေယ႐ႈခရစ္ကို ဒီဇင္ဘာလ ၂၅ရက္ေန႔တြင္ ဖြားျမင္ခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ထိုေန႔ကို ခရစ္စမတ္ေန႔အျဖစ္ သတ္မွတ္ကာ ခရစ္ယာန္ဘာသာ ကိုးကြယ္ေသာႏိုင္ငံမ်ား၌ အထိမ္းအမွတ္ပြဲေတာ္မ်ား က်င္းပၾကသည္။

ခရစ္ယာန္ဘာသာဝင္တို႔သည္ ခရစ္စမတ္ေန႔တြင္ ေဆြမ်ိဳးမိတ္သဂၤဟမ်ားအား လက္ေဆာင္ေပးကမ္းျခင္း၊ ဧည့္ခံေကၽြးေမြးျခင္း၊ ဆုေတာင္းေမတၱာပို႔သျခင္းႏွင့္ ခရစ္စမတ္သစ္ပင္ကို လွပစြာ ျခယ္လွယ္ျပင္ဆင္၍ မီးထြန္းျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ေလ့ရွိၾက၏။

သမၼာက်မ္းစာပါ ပံုျပင္တစ္ခုတြင္ ခရစ္ေတာ္ကို ေမြးဖြားေသာ ညဥ့္၌ ထူးဆန္းေသာ ၾကယ္တစ္ လံုး ေကာင္းကင္ ၌ ေပၚထြန္းသည္ဟု ဆိုသည္။ ခရစ္စမတ္သစ္ပင္ေပၚက ၾကယ္မွာ ထိုၾကယ္ကို ရည္ညႊန္းျခင္းပင္ျဖစ္သည္။

စာေရးဆရာမဂ်ိန္းေအာ္စတင္

 

‘စႏာၱကေလာ့’ ဟု ေခၚတြင္ေသာ ဘုန္းေတာ္ႀကီး နီကိုလပ္သည္ ခရစ္စမတ္ကာလတြင္ ခရစ္ယာန္ ဘာသာဝင္ တို႔၏ အိမ္မ်ားသို႔ လာေရာက္၍ ကေလးသူငယ္တို႔အား လက္ေဆာင္ပစၥည္း မ်ား ေပးေလ့ ရွိသည္ဟု ႐ိုးရာအစဥ္အလာအရ ယံုၾကည္ၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အဂၤလန္ႏွင့္ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု၌ ကေလးသူငယ္တို႔သည္ ပြဲေတာ္ေန႔ မတိုင္မီ ညေနတြင္ စႏာၱကေလာ့လာ၍ လက္ေဆာင္ပစၥည္းမ်ား ထည့္ႏိုင္ ရန္ မိမိတို႔၏ အိမ္မ်ား၌ ေျခအိတ္ရွည္မ်ားကို ခ်ိတ္ဆြဲထားေလ့ ရွိၾကေလသည္။ ျပင္သစ္ကေလးတို႔ကမူ သစ္သား ဖိနပ္မ်ားကို မီးဖိုေပၚတြင္ တင္ထားေလ့ရွိၾကသည္ ဟုဆိုသည္။ ဒီဇင္ဘာလ၏ ဝိေသသပန္း မွာ ေဟာ္လီပန္း ျဖစ္၍ ေမြးနံေက်ာက္မ်က္မွာ ေက်ာက္စိမ္းျဖစ္သည္။

ျမန္မာ့သမိုင္း၌ ဒီဇင္ဘာလအတြင္း ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ အထင္ကရ သမိုင္းဝင္ ျဖစ္ရပ္မ်ားမွာ - 

၁၁၃၁၊ ဒီဇင္ဘာလ ၁၇ ။ ။ အေလာင္းစည္သူမင္းသည္ ေ႐ႊဂူႀကီးဘုရားကို တည္ေဆာက္ၿပီးစီးသည္။

၁၂၄၃၊ ဒီဇင္ဘာ ၁၇ ။ ။ စစ္သူႀကီး သေရပစၥပေတ့သည္ တိုက္ဆင္ ၂ဝဝဝ၊ ျမင္း ၄ဝဝဝ၊ စစ္သူရဲေကာင္း ရွစ္သိန္းႏွင့္ ပစၧဂီရိသို႔ စစ္ခ်ီသည္။ ထိုေန႔မွာပင္ အမတ္ရာဇသႀကႍသည္ တိုက္ဆင္ ၂၀၀၀၊ ျမင္း ၄ဝဝဝ၊ စစ္သည္သူရဲေကာင္း ရွစ္သိန္းႏွင့္ မုတၱမသို႔ စစ္ခ်ီသည္။

၁၂၈၃၊ ဒီဇင္ဘာ ၃ ။ ။ တ႐ုတ္တို႔ တိုက္ခိုက္သျဖင့္ ငေဆာင္ခ်မ္း က်သည္။

၁၂၈၃၊ ဒီဇင္ဘာ ၉ ။ ။ တ႐ုတ္တို႔ တိုက္ခိုက္သျဖင့္ ေကာင္းစင္က်သည္။

၁၅၇၈၊ ဒီဇင္ဘာ ၂၀ ။ ။ ဘုရင့္ေနာင္ ေတာင္ငူဆံေတာ္ရွင္ေစတီေတာ္ကို ထီးတင္သည္။

၁၅၉၉၊ ဒီဇင္ဘာ ၉ ။ ။ ဟံသာဝတီ ပ်က္သည္။

၁၆၀၀၊ ဒီဇင္ဘာ ၂၇ ။ ။ ေညာင္ရမ္းမင္းသည္ ပုန္ကန္ျခားနားေသာ ေညာင္ေ႐ႊေစာ္ဘြားကို ႏွိမ္နင္းရန္ စစ္သည္ ၃ေသာင္းႏွင့္ ေညာင္ေ႐ႊသို႔ စစ္ခ်ီသည္။

၁၆၁၀၊ ဒီဇင္ဘာ ၇ ။ ။ အေနာက္ဘက္လြန္မင္း ေတာင္ငူၿမိဳ႕ကို သိမ္းပိုက္ၿပီး ဗညားပရဲကို ေတာင္ငူဘုရင္ႏွင့္ ၿမိဳ႕ေစာင့္ထား၍ ေနျပည္ေတာ္သို႔ ျပန္သည္။

၁၆၁၀၊ ဒီဇင္ဘာ ၂၅ ။ ။ အေနာက္ဘက္လြန္မင္းက ေတာင္ငူဘုရင္၏ညီ မင္းရဲေက်ာ္စြာကို ေက်ာက္ေမာ္တြင္ အခိုင္အမာ တပ္စြဲေနေစသည္။

၁၆၁၂၊ ဒီဇင္ဘာ ၁၅ ။ ။ အေနာက္ဘက္လြန္မင္းသည္ ငဇင္ကာ၏ အင္အားကို ၿဖိဳခြဲရန္ ေရေၾကာင္း၊ ၾကည္းေၾကာင္းျဖင့္ သန္လ်င္သို႔ စစ္ခ်ီသည္။

၁၆၃၃၊ ဒီဇင္ဘာ ၁၁ ။ ။ သာလြန္မင္းသည္ ဟံသာဝတီၿမိဳ႕၏ အေနာက္ေျမာက္ဘက္ အရပ္တြင္ နန္းေတာ္ေဆာက္၍ ေျမနန္းေတာ္၌ ဘိသိက္ခံသည္။

၁၆၃၇၊ ဒီဇင္ဘာ ၉ ။ ။ သာလြန္မင္းသည္ မီးေဘးအႏၱရာယ္ကာကြယ္ေရးႏွင့္ ရပ္ရြာလံုၿခံဳေရးအတြက္ အမိန္႔ထုတ္သည္။

၁၆၅၃၊ ဒီဇင္ဘာ ၂၁ ။ ။ အိမ္ေရွ႕မင္း မင္းရဲသီဟသူ နတ္ရြာစံသည္။

၁၆၆၄၊ ဒီဇင္ဘာ ၃ ။ ။ သားေတာ္ အိမ္ေရွ႕မင္းသား နရာဝရသည္ ေသွ်ာင္ထံုးအခမ္းအနား က်င္းပသည္။ 

၁၆၆၄၊ ဒီဇင္ဘာ ၉ ။ ။ ျပည္မင္းသည္ ယိုးဒယား၏ ရန္ကုိ ကာကြယ္ရန္ မင္းရဲမင္းလွေက်ာ္ထင္ကို စစ္သည္အင္အားမ်ားစြာ ေပးအပ္၍ ဇင္းမယ္ဝန္အျဖစ္ ခန္႔အပ္သည္။

၁၇၆၉၊ ဒီဇင္ဘာ ၁၃ ။ ။ ေကာင္းတံုၿမိဳ႕တြင္ တ႐ုတ္၊ ျမန္မာ စစ္ေျပၿငိမ္းစာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆိုသည္။

၁၇၆၉၊ ဒီဇင္ဘာ ၁၈ ။ ။ တ႐ုတ္တပ္မ်ား ျမန္မာႏိုင္ငံမွ ျပန္လည္ထြက္ခြာသည္။

၁၈၀၈၊ ဒီဇင္ဘာ ၂ ။ ။ အိမ္ေရွ႕မင္း ဦးေပၚ (မဟာဥပရာဇာ)၏တပ္ ဇင္းမယ္သို႔ စစ္ခ်ီရန္ အမိန္႔ထုတ္သည္။

၁၈၁၁၊ ဒီဇင္ဘာ ၂၁ ။ ။ ဓႏုျဖဴၿမိဳ႕သည္ ပုသိမ္ (၃၂)ၿမိဳ႕တြင္ သြတ္သြင္းခံရသည္။

၁၈၅၂၊ ဒီဇင္ဘာ ၁၇ ။ ။ ၿဗိတိသွ်တို႔ ေအာက္ျမန္မာႏိုင္ငံကို သိမ္းပိုက္ေၾကာင္း ေၾကညာသည္။ 

၁၈၇၈၊ ဒီဇင္ဘာ ၁၉ ။ ။ သီေပါမင္း လက္ထက္တြင္ ပိဋကတ္ေတာ္မ်ားကို ေရးသားရာ၌ ျမန္မာေဝါဟာရ မွန္ကန္ေစရန္ သတ္ပံု၊ သတ္ညႊန္းတို႔ကို ျပင္ဆင္တည္းျဖတ္သည္။

၁၈၈၅၊ ဒီဇင္ဘာ ၃ ။ ။ သူရိယသေဘာၤ ရန္ကုန္သို႔ ဆိုက္ေရာက္ၿပီး သီေပါမင္းႏွင့္ မိဘုရား စုဘုရားလတ္တို႔သည္ ကလိုက္ (Clive) ေခၚ အစိုးရသေဘာၤေပၚသို႔ ေျပာင္းေ႐ႊ႕ရသည္။

၁၈၈၅၊ ဒီဇင္ဘာ ၁၀ ။ ။ သီေပါမင္း၊ မိဘုရားႏွင့္ သမီးေတာ္၊ အထိန္းေတာ္တို႔သည္ ကလိုက္ သေဘာၤေပၚမွ ကန္နင္း (Canning) ေခၚ ပင္လယ္ကူးသေဘာၤေပၚသို႔ ေ႐ႊ႕ေျပာင္းကာ ဆက္လက္ထြက္ခြာရသည္။

၁၈၈၅၊ ဒီဇင္ဘာ ၁၄ ။ ။ သီေပါမင္း၊ မိဘုရား၊ သမီးေတာ္၊ အထိန္းေတာ္တို႔သည္ အိႏၵိယႏိုင္ငံ မဒရပ္သို႔ ေရာက္ရွိသည္။

၁၈၈၉၊ ဒီဇင္ဘာ ၂၇ ။ ။ ဆာခ်ားလ္ကေရာ့စ္ဝိတ္ မဟာဝန္ရွင္ေတာ္မင္းႀကီး တာဝန္ ျပန္လည္ လႊဲေျပာင္းယူသည္။

၁၈၈၉၊ ဒီဇင္ဘာ ။ ။ ေဝလမင္းသား ျမန္မာႏိုင္ငံ လာေရာက္ လည္ပတ္သည္။

၁၈၉ဝ၊ ဒီဇင္ဘာ ၁၀ ။ ။ အလက္ဇႏၵားမကၠင္ဇီသည္ ဆာခ်ားလ္ကေရာ့စ္ဝိတ္ထံမွ မဟာဝန္ရွင္ေတာ္မင္းႀကီး တာဝန္ လႊဲေျပာင္းယူသည္။

၁၉၁ဝ၊ ဒီဇင္ဘာ ၂၇ - ၂၉ ။ ။ ျမန္မာႏိုင္ငံ ဝိုင္အမ္ဘီေအအသင္းမ်ားႏွင့္ အလားတူ အသင္းမ်ား၏ ပထမအႀကိမ္ ေျမာက္ႏိုင္ငံလံုးဆုိင္ရာ အစည္းအေဝးႀကီးကို ရန္ကုန္ၿမိဳ႕တြင္ က်င္းပသည္။

၁၉၁၆၊ ဒီဇင္ဘာ ၁ ။ ။ အိႏၵိယဘုရင္ခံခ်ဳပ္ ေလာ့ခ်မ္းစဖို႔ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕သို႔ ေရာက္ရွိသည္။

၁၉၁၈၊ ဒီဇင္ဘာ ၁၇ ။ ။ ျမန္မာႏိုင္ငံ ဒုတိယဘုရင္ခံ ဆာရယ္ဂ်ီနယ္ကရက္ေဒါက္ ျမန္မာျပည္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး စီမံကိန္း (Craddock Scheme) ကို ထုတ္ျပန္ေၾကညာသည္။

၁၉၁၉၊ ဒီဇင္ဘာ ၂၃ ။ ။ ဒါနသုခအသင္း (၁၉၁၉) ကို တည္ေထာင္သည္။ အမႈေဆာင္ အဖြဲ႕ဝင္မ်ားမွာ ဥကၠ႒ ေဒၚၾကင္မွိန္၊ အက်ိဳးေဆာင္မွာ ေဒၚလွခင္တို႔ ျဖစ္သည္။ ယင္းအသင္းသည္ ဝိုင္အမ္ဘီေအ အသင္းႀကီးႏွင့္ ဆက္သြယ္ေသာအခါ ‘ဝံသာႏုကုမၼာရီအသင္း’ (Young Women Buddhist Association – Y.W.B.A) ဟု ေျပာင္းလဲေခၚေဝၚရန္ ဆံုးျဖတ္ခဲ့သည္။

၁၉၂၀၊ ဒီဇင္ဘာ ၁ ။ ။ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ အက္ဥပေဒ စတင္အာဏာတည္ခဲ့ၿပီး ရန္ကုန္ေကာလိပ္ႏွင့္ ဂ်ပ္ဆင္ေကာလိပ္တို႔ ပါဝင္ဖြဲ႕စည္းေသာ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ေပၚေပါက္လာသည္။

၁၉၂ဝ၊ ဒီဇင္ဘာ ၃ ။ ။ ရန္ကုန္ေကာလိပ္ေက်ာင္းသားမ်ား ျဖစ္ၾကေသာ ကိုဘခင္၊ ကိုဘိုးကြန္း၊ ကိုဘဦး၊ ကိုေအာင္ဒင္၊ ကိုထြန္းဝင္း၊ ကိုေဖသိန္း၊ ကိုဘရွင္ (သံတြဲ)၊ ကိုဘရွင္ (ထားဝယ္)၊ ေကညီပိတ္၊ ကိုလွတင္ႏွင့္ ကိုေမာင္ေအးတို႔ (၁၁)ဦးသည္ ေ႐ႊတိဂံုေစတီေတာ္ ရင္ျပင္ အေနာက္ေထာင့္ (ယခုေဗာဓိေညာင္ပင္ႀကီးေနရာ)တြင္ စုေဝးကာ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ အက္ဥပေဒကို သပိတ္ေမွာက္ရန္ သစၥာအဓိ႒ာန္ ျပဳခဲ့သည္။

၁၉၁၆ ဒီဇင္ဘာ ၁၅တြင္သီေပါမင္းနတ္ရြာစံသည္။

၁၉၂၀၊ ဒီဇင္ဘာ ၄ ။ ။ ရန္ကုန္ေကာလိပ္ႏွင့္ ဂ်ပ္ဆင္ေကာလိပ္မွ ေက်ာင္းသားမ်ား ဗဟန္း၊ ေ႐ႊက်င္ေက်ာင္း တိုက္၊ ဦးအရိယာေက်ာင္းတိုက္အတြင္း အစည္းအေဝးက်င္းပၿပီး ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ အက္ဥပေဒကို သပိတ္ေမွာက္ရန္ ဆံုးျဖတ္ခဲ့သည္။

၁၉၂၀၊ ဒီဇင္ဘာ ၅ ။ ။ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ပထမ ေက်ာင္းသားသပိတ္ စတင္ေမွာက္သည္။

၁၉၂၀၊ ဒီဇင္ဘာ ၁၇ ။ ။ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ေ႐ႊတိဂံုေစတီေတာ္ သပိတ္ေမွာက္စခန္းတြင္ ေကာလိပ္ေက်ာင္းသား မ်ားကအထက္တန္းေက်ာင္းသားမ်ားကို စတင္ပညာ သင္ၾကား ေပး သည္။

၁၉၂၀၊ ဒီဇင္ဘာ ၂၉ ။ ။ ဂ်ီစီဘီေအ အသင္းခ်ဳပ္ႀကီး၏ ျပည္လံုးကၽြတ္ အေရးေပၚအစည္းအေဝးကို ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ တြင္ က်င္းပ၍ ေနရွင္နယ္ေက်ာင္းမ်ား၊ ေကာလိပ္ေက်ာင္းမ်ားႏွင့္ သိပၸံေက်ာင္းမ်ား ကို ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္း ဖြင့္လွစ္ရန္ႏွင့္ ဝိုင္အမ္ဘီေအႏွင့္ အလားတူအသင္းမ်ား ႀကီးႀကပ္ အုပ္ ခ်ဳပ္ေသာ ေက်ာင္း မ်ားကို ေနရွင္နယ္ေက်ာင္းမ်ား ျပဳလုပ္ရန္ႏွင့္ အေထာက္အပံ့ ခံေက်ာင္း ကို ျပန္မတက္ရန္ တိုက္တြန္းႏႈိးေဆာ္ရန္ ဆံုးျဖတ္သည္။

၁၉၂၂၊ ဒီဇင္ဘာ ၂ ။ ။ ျမန္မာႏိုင္ငံ ဒုတိယဘုရင္ခံ ဆာရယ္ဂ်ီနယ္ကရက္ေဒါက္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ဘြဲ႕ႏွင္းသဘင္ အေဆာက္အအံုကို အုတ္ျမစ္ခ်သည္။

၁၉၂၆၊ ဒီဇင္ဘာ ၃ ။ ။ စံဖဲအား ဖမ္းဆီးေခၚေဆာင္လာစဥ္ သာစည္ၿမိဳ႕နယ္၊ သာဂရရြာသူႀကီး အိမ္တြင္ ေခတၱနားခိုက္ ထြက္ေျပးလြတ္ေျမာက္သြားသည္။ ထို႔အတြက္ သာဂရရြာကို ဒဏ္ေငြ ၆၅၀က်ပ္ ဒဏ္႐ိုက္သည္။

၁၉၂၈၊ ဒီဇင္ဘာ ၁၁ ။ ။ အိႏိၵယဘုရင္ခံခ်ဳပ္ ေလာ့ဒ္အာဝင္က ဆာဟာကုတ္ဘတၱလာ၏ ႐ုပ္ထုအား ယခု တကၠသိုလ္စာတိုက္ေရွ႕ရွိ ေျမကြက္လပ္အလယ္တြင္ အခမ္းအနားျဖင့္ ဖြင့္လွစ္သည္။

၁၉၃၀၊ ဒီဇင္ဘာ ၂၂ ။ ။ ဆရာစံ ဦးေဆာင္သည့္ ေတာင္သူလယ္သမားအေရးေတာ္ပံု သာယာဝတီ ခ႐ိုင္ ေရတိုက္ရြာမွ စတင္သည္။

၁၉၃၀၊ ဒီဇင္ဘာ ၂၃ ။ ။ ဖားေ႐ႊေက်ာ္ ပထမတိုက္ပြဲတြင္ ရာဇဝတ္ဝန္ကေလး ဦးေမာင္ကေလး (ဂဠဳန္ဦးေစာဇနီး ေဒၚသန္းခင္၏ ပထမအိမ္ေထာင္) ႏွင့္ ပုလိပ္အဖြဲ႕ ဆုတ္ခြာရသည္။

၁၉၃၀၊ ဒီဇင္ဘာ ၂၄ ။ ။ ဝဲရြာဗိုလ္တဲရွိ သစ္ေတာအင္ဂ်င္နီယာ မစၥတာဖီးကလပ္အား ေတာင္သူလယ္သမား ဂဠဳန္တပ္ဖြဲ႕မ်ားက ဝိုင္းဝန္းတိုက္ခိုက္ရာ ဖီးကလပ္ႏွင့္တကြ ေတာအုပ္ဦးဘရင္၊ စာေရးဦးတင္ေအာင္တို႔ ေသဆံုးသည္။

၁၉၃၀၊ ဒီဇင္ဘာ ၂၅ ။ ။ ဖားေ႐ႊေက်ာ္ ဒုတိယတိုက္ပြဲတြင္ ရာဇဝတ္ဝန္ေလး ဦးေမာင္ကေလး က်ဆံုး၍ ပန္ခ်ာပီတပ္မ်ား ဆုတ္ခြာရသည္။

၁၉၃၀၊ ဒီဇင္ဘာ ၃၁ ။ ။ ေတာင္သူလယ္သမား အေရးေတာ္ပံုေခါင္းေဆာင္ ဆရာစံ၏ ႒ာနခ်ဳပ္ အလံေတာင္ စခန္းကို ဘားမား႐ိုင္ဖယ္ (Burma Rifle)က တက္ေရာက္တိုက္ခုိက္ သိမ္းပိုက္ရာ ဆရာစံ အလံေတာ္မွ ဆုတ္ခြာရသည္။

၁၉၃၀၊ ဒီဇင္ဘာ ၃၁ ။ ။ ျမန္မာအမ်ိဳးသမီး ေနရွင္နယ္ေကာင္စီ (National Council of Burmese Women) ကို အမႈေဆာင္ (၇)ဦးျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းတည္ေထာင္သည္။ ျမန္မာ - ဂ်ပန္ ယဥ္ေက်းမႈအသင္းကို စတင္တည္ေထာင္ သည္။

၁၉၃၂၊ ဒီဇင္ဘာ ၂၃ ။ ။ ဆာဟူးဂ်္လင္းစေဒါင္းစတီဖင္ဆင္သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံဘုရင္ခံအျဖစ္ က်မ္းသစၥာ က်ိန္ဆိုသည္။

၁၉၃၈၊ ဒီဇင္ဘာ ၅ ။ ။ ေရနံေျမသပိတ္တပ္ မေကြးၿမိဳ႕သို႔ ေရာက္ရွိသည္။

၁၉၃၈၊ ဒီဇင္ဘာ ၁၂ ။ ။ မေကြးၿမိဳ႕ မဲထီးေက်ာင္းတိုက္အတြင္း ေရနံေျမသပိတ္ တပ္သားမ်ားအား တရားေဟာ မႈျဖင့္ ကိုဗဟိန္းႏွင့္ ကိုဗေဆြတို႔ကို ၿဗိတိသွ်အစိုးရက ဖမ္းဆီးသည္။

၁၉၃၈၊ ဒီဇင္ဘာ ၁၃ ။ ။ ေရနံေျမသပိတ္တပ္ မေကြးၿမိဳ႕မွ ရန္ကုန္သို႔ ဆက္လက္ခ်ီတက္သည္။ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားမ်ား သမဂၢအသင္းတိုက္၌ ေက်ာင္းသားထုအစည္းအေဝး က်င္းပ၍ ကိုဗဟိန္း ႏွင့္ ကိုဗေဆြတို႔ကို လႊတ္ရန္၊ ဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္ထားေသာ ဥပေဒမ်ား ႐ုပ္သိမ္းရန္ အဆိုမ်ား တင္သြင္းသည္။

၁၉၃၈၊ ဒီဇင္ဘာ ၂၀ ။ ။ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ အပါအဝင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၌ ေက်ာင္းေပါင္းစံု ေက်ာင္းသားထုက အတြင္းဝန္း႐ံုးကို ဝုိင္း၍ သပိတ္တား ဆႏၵျပၾကသည္။ ျမင္းစီးပုလိပ္မ်ားက သပိတ္တား ေက်ာင္းသူေက်ာင္း သားမ်ားကို အၾကမ္းဖက္ၿဖိဳခြဲသည္။

၁၉၃၈၊ ဒီဇင္ဘာ ၂၁ ။ ။ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ေက်ာင္းသားမ်ားသမဂၢ ကိုလွေ႐ႊက ျမန္မာႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံ လံုးရွိ ေက်ာင္းသားမ်ားသပိတ္ေမွာက္ရန္ ႏႈိးေဆာ္စာ ထုတ္ျပန္သည္။

၁၉၃၈၊ ဒီဇင္ဘာ ၂၂ ။ ။ ဂ်ပ္ဆင္ေကာလိပ္ေက်ာင္းသား ကိုေအာင္ေက်ာ္သည္ အတြင္းဝန္မ်ား႐ံုးကို ဝိုင္း၍ သပိတ္တား ဆႏၵျပစဥ္က ပုလိပ္မ်ား၏ နံပါတ္တုတ္ျဖင့္ ႐ိုက္ႏွက္ခံရသည့္ဒဏ္ရာမ်ားေၾကာင့္ ၁၃း၂၅ နာရီ တြင္ ရန္ကုန္ေဆး႐ံုႀကီးတြင္ ကြယ္လြန္သည္။

၁၉၄၀၊ ဒီဇင္ဘာ ၂၇ ။ ။ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္နယ္ေျမ တကၠသိုလ္သမဂၢအေဆာက္အအံုေရွ႕၌ ဗိုလ္ေအာင္ေက်ာ္ ေၾကး ႐ုပ္ထု ဖြင့္ပြဲက်င္းပသည္။ (ဒုတိယကမာၻစစ္အတြင္း ဗိုလ္ေအာင္ေက်ာ္ ေၾကး႐ုပ္ ထုသည္ ေပ်ာက္ဆံုးသြားသည္။) ထိုေန႔မွာပင္ ေ႐ႊတိဂံုေစတီေတာ္ အေနာက္ဘက္ အလံုလမ္းႏွင့္ ဦးဝိစာရ လမ္းဆံု ေနရာတြင္ ဦးဝိစာရ အထိမ္းအမွတ္ ေၾကး႐ုပ္ထုႏွင့္ ေက်ာက္တိုင္ကို စိုက္ထူခဲ့သည္။

၁၉၄၁၊ ဒီဇင္ဘာ ၂၃ ။ ။ မီနာမီအဖြဲ႕ကို ေတာင္ပုိင္းတပ္မေတာ္လက္ေအာက္မွ ဂ်ပန္အမွတ္ ၁၅ တပ္မေတာ္ ၏ လက္ေအာက္သို႔ လႊဲေျပာင္းယူသည္။

၁၉၄၁၊ ဒီဇင္ဘာ ၂၆ ။ ။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း ဦးေဆာင္ေသာ ရဲေဘာ္သံုးက်ိပ္ဝင္မ်ား ေသြးေသာက္၍ ကတိ သစၥာခံယူသည္။

၁၉၄၁၊ ဒီဇင္ဘာ ၂၇ ။ ။ ထိုင္းႏိုင္ငံ၊ ဘန္ေကာက္ၿမိဳ႕တြင္ ဗမာ့လြတ္လပ္ေရး တပ္မေတာ္ဖြင့္ပြဲ စစ္ေရးျပ အခမ္းအနား က်င္းပသည္။

၁၉၄၂၊ ဒီဇင္ဘာ ၂ ။ ။ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ေတာ္ စည္ပင္ခန္းမ၌ ဗမာ့ကာကြယ္ေရးတပ္မေတာ္ (B.D.A) က ႀကီးမွဴး၍ (၂၂)ႀကိမ္ေျမာက္ အမ်ိဳးသားေအာင္ပြဲေန႔ က်င္းပသည္။

၁၉၄၂၊ ဒီဇင္ဘာ ၁၀ ။ ။ ဗမာႏိုင္ငံလံုးဆိုင္ရာ ဗဟိုမ်ိဳးခ်စ္အဖြဲ႕ခ်ဳပ္ ဥကၠ႒ဦးျမက ျမန္မာႏိုင္ငံတစ္ဝန္းလံုးရွိ မ်ိဳးခ်စ္အသင္းမ်ားကို ဖ်က္သိမ္းေၾကာင္း ေၾကညာသည္။

၁၉၄၂၊ ဒီဇင္ဘာ ၂၆ ။ ။ ျမန္မာျပည္ အစိုးရအဖြဲ႕သည္ ဗမာ့ဝန္ထမ္းအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ႀကီး ‘ဝတပ္’ (The Circle Army) ဖြဲ႕စည္းသည္။ အဖြဲ႕ခ်ဳပ္တြင္ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ေဒါက္တာဘေမာ္က ဥကၠ႒ျဖစ္ၿပီး အတြင္းေရးမွဴးအျဖစ္ အေရွ႕အာရွလူငယ္မ်ား အစည္းအ႐ံုးဥကၠ႒ (ဗမာႏိုင္ငံ) ဦးဗဂ်မ္း(ပုဂံ) က ေဆာင္ရြက္သည္။ 

၁၉၄၂၊ ဒီဇင္ဘာ ၂၇ ။ ။ ရဲေဘာ္သံုးက်ိပ္ဝင္ ဗိုလ္လက္်ာႏွင့္ မခင္လွ လက္ထပ္သည္။

၁၉၄၅၊ ဒီဇင္ဘာ ၂၆ ။ ။ ဖတပလ အမႈေဆာင္အဖြဲ႕က ျပန္တမ္းထုတ္၍ ဖက္ဆစ္တိုက္ဖ်က္ေရး ျပည္သူ႕ လြတ္လပ္ေရးအဖြဲ႕ခ်ဳပ္အား ဖက္ဆစ္ဆန္႔က်င္ေရး ျပည္သူ႕လြတ္လပ္ေရးအဖြဲ႕ အတိုေကာက္အားျဖင့္ ဖဆပလဟု ေခၚေဝၚသံုးစြဲရန္ ေၾကညာသည္။

၁၉၄၆၊ ဒီဇင္ဘာ ၁ ။ ။ ျမစ္ႀကီးနားၿမိဳ႕နယ္ မန္စိန္ရြာတြင္ ကခ်င္အႀကီးအကဲမ်ားက ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းအား ထမ္းစားပြဲျဖင့္ ဧည့္ခံၿပီး ဓါးလြယ္လက္ေဆာင္ေပးအပ္သည့္ အခမ္းအနား က်င္းပသည္။

၁၉၄၇၊ ဒီဇင္ဘာ ၁ ။ ။ ၿဗိတိသွ် ဆ႒မေျမာက္ ေဂ်ာ့ဘုရင္က ျမန္မာႏိုင္ငံ လြတ္လပ္ေရး မူၾကမ္းကို လက္မွတ္ေရး ထိုး အတည္ျပဳသည္။

၁၉၄၇၊ ဒီဇင္ဘာ ၃၀ ။ ။ ႏိုင္ငံေတာ္ လုပ္ႀကံမႈ တရားခံမ်ားျဖစ္ၾကေသာ မ်ိဳးခ်စ္ပါတီေခါင္းေဆာင္ ဂဠဳန္ ဦးေစာႏွင့္ တရားခံကိုးဦးကို ျပစ္မႈထင္ရွား၍ ေသဒဏ္အျပစ္က်ခံရန္ အမိန္႔ခ်သည္။

၁၉၆၈၊ ဒီဇင္ဘာ ၄ ။ ။ ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံ ျပည္တြင္းညီညြတ္ေရး အႀကံေပးအဖြဲ႕ကို ဖြဲ႕စည္းသည္။

၁၉၈၈၊ဒီဇင္ဘာ ၂၇။။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း၏ဇနီး မဟာသီရီသုဓမၼေဒၚခင္ၾကည္နံနက္ ၇ နာရီ၁၇ မိနစ္ တြင္ရန္ကုန္ျမိဳ ့၌ကြယ္လြန္သည္။

ဒီဇင္ဘာလအတြင္း ေအာက္ပါအထင္ကရ ကမာၻ႕သမိုင္းဝင္ ျဖစ္ရပ္မ်ားလည္း ေပၚေပါက္လာခဲ့သည္။

 

ဒီဇင္ဘာလ ၅ ရက္သည္ ထိုင္းဘုရင္ ဘူမိေဘာအဒူရာဒက္ခ်္၏ေမြးေန ့ျဖစ္သည္။

 

အဂၤလိပ္ လက္ေအာက္ခံ အေမရိကန္ကိုလိုနီနယ္သား အခ်ိဳ႕သည္ ၁၇၇၃ ဒီဇင္ဘာ ၁၆တြင္ ‘ရက္အင္ဒီယန္း’ လူမ်ိဳးဟန္ေဆာင္ကာ ႐ုပ္ဖ်က္လ်က္ ေဘာစတြန္ၿမိဳ႕၌ ဆိုက္ကပ္ထားေသာ အဂၤလိပ္ ကုန္သေဘာၤ သံုးစင္းေပၚသို႔ တက္ေရာက္ၿပီးလွ်င္ လက္ဘက္ေျခာက္ ေသတၱာမ်ားကို ေရထဲသို႔ လႊင့္ခ် ပစ္ခဲ့ၾကသည္။ (ထိုလူစုကို ကမာၻ႕သမိုင္း၌ ‘ေဘာစတြန္ လက္ဘက္ေျခာက္ပါတီ’ဟု ေခၚခဲ့ၾကသည္။) ဤသို႔ျပဳလုပ္ျခင္းမွာ အဂၤလိပ္တို႔က အေမရိကန္နယ္သားမ်ားအေပၚ အေကာက္ခြန္တိုးျမႇင့္ေကာက္ခံမႈကို မေက်နပ္၍ ေတာ္လွန္ျခင္းျဖစ္ သည္။ ဤအျဖစ္အပ်က္မွာ ၁၇၇၅ - ၁၇၈၃တြင္ ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ အေမရိကန္ ေတာ္လွန္ေရးကာလအတြင္း အေရးပါေသာျဖစ္ရပ္တစ္ခု ျဖစ္ခဲ့သည္။

ျပင္သစ္စစ္ဘုရင္ နပိုလီယန္၏ ဥေရာပနယ္ခ်ဲ႕စစ္ကာလအတြင္း ၁၈၀၅ ဒီဇင္ဘာ ၂ရက္ေန႔တြင္ ခ်က္ကိုစလုိဗက္ကီးယားႏိုင္ငံ ေအာစတာလစ္ၿမိဳ႕၌ ျဖစ္ပြားေသာ တိုက္ပြဲတြင္ ႐ုရွႏွင့္ ၾသစႀတီးယား စစ္တပ္မ်ားကို နပိုလီယန္တပ္က အျပတ္အသတ္ အႏိုင္ရလိုက္သည္။ ဤတိုက္ပြဲသည္ ျပင္သစ္ဧကရာဇ္ နပိုလီယန္၊ ႐ုရွားဧကရာဇ္ ပထမေျမာက္ အလက္ဇန္ဒါးႏွင့္ ၾသစႀတီးယားဧကရာဇ္ ပထမေျမာက္ ဖရန္စစ္ တို႔အၾကား ျဖစ္ပြားေသာေၾကာင့္ ဧကရာဇ္သံုးဦး၏ တိုက္ပြဲဟုလည္း ေခၚတြင္ခဲ့သည္။ 

၁၈၂၃ ဒီဇင္ဘာ ၂ရက္ေန႔တြင္ မြန္႐ိုးဝါဒကို အေမရိကန္သမၼတမြန္႐ိုးက လႊတ္ေတာ္၌ ေၾကညာခဲ့သည္။ မြန္႐ိုးဝါဒမွာ အေမရိကတိုက္ ႏိုင္ငံမ်ား၏ အေရးအခင္းတြင္ မည္သည့္ဥေရာပႏိုင္ငံမွ် စြက္ဖက္ျခင္း မျပဳရန္ႏွင့္ မိမိတို႔ကလည္း ဥေရာပႏိုင္ငံမ်ား၏ အေရးအခင္းတြင္ စြက္ဖက္ျခင္းမျပဳဟူ၍ ျဖစ္သည္။ စပိန္ႏွင့္ ေပၚတူဂီတို႔က လက္တင္အေမရိက ကိုလိုနီႏိုင္ငံမ်ားကို ျပန္လည္ရလိုျခင္းႏွင့္ ၾသစႀတီးယား၊ ႐ုရွားႏွင့္ ပရပ္ရွား သံုးႏိုင္ငံ မဟာမိတ္တို႔က အကူအညီေပးလိုျခင္းေၾကာင့္ မြန္႐ိုးဝါဒ ေၾကညာျခင္းျဖစ္သည္။

၁၈၆၅ ဒီဇင္ဘာ ၁၈ တြင္ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒ ျပင္ဆင္ခ်က္ (၁၃)အရ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ၌ ကပၸလီေငြဝယ္ကြ်န္စနစ္ကို ဖ်က္သိမ္းလိုက္သည္။ ေငြဝယ္ကြ်န္စနစ္သည္ အေမရိကန္ျပည္တြင္းစစ္(၁၈၆၁-၁၈၆၅)ေပၚေပါက္ရျခင္း၏အဓိကအေၾကာင္း အရင္းျဖစ္ သည္။

ဗိုလ္ခ်ဳပ္ကေတာ္ေဒၚခင္ၾကည္ ၁၉၈၈ ဒီဇင္ဘာ၂၇ တြင္ကြယ္လြန္သည္။

က်ဴဘားႏိုင္ငံတြင္ စပိန္၏ လႊမ္းမိုးမႈေၾကာင့္ ၁၈၉၈ ဧၿပီ ၂၄ရက္ေန႔မွစ၍ ျဖစ္ပြားေသာ စပိန္ အေမရိကန္ စစ္ပြဲသည္ ၁၈၉၈ ဒီဇင္ဘာလ ၁ဝရက္ေန႔တြင္ ခ်ဳပ္ဆိုေသာ ‘ပါရီ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးစာခ်ဳပ္’ ျဖင့္ ၿပီးဆံုးသြား ခဲ့သည္။ အေမရိကန္ႏိုင္ငံက စစ္ႏိုင္ေသာေၾကာင့္ က်ဴဘား၊ ျပဴတိုရီကို၊ ဂူအမ္ကၽြန္းႏွင့္ ဖိလစ္ပိုင္တို႔ကို စပိန္က လက္လႊတ္လိုက္ရသည္။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍ စပိန္၏ နယ္ခ်ဲ႕ၾသဇာ က်ဆံုးသြားေလသည္။

ဒုတိယကမာၻစစ္ႀကီးအတြင္း အေမရိကန္ႏွင့္ ဂ်ပန္တို႔ စစ္ေျပၿငိမ္းေရးအတြက္ ေဆြးေႏြးေနၾကစဥ္ ၁၉၄၁ ဒီဇင္ဘာလ ၇ရက္ေန႔ နံနက္တြင္ ဟာဝိုင္ယီကၽြန္းရွိ ပုလဲဆိပ္ကမ္း အေမရိကန္ေရတပ္စခန္းကို ဂ်ပန္ေလယာဥ္ပ်ံ ၁ဝဝ ေက်ာ္ႏွင့္ ေရငုပ္သေဘာၤမ်ားက စစ္မေၾကညာဘဲ ဗံုးႀကဲတိုက္ခိုက္မႈေၾကာင့္ ပစိဖိတ္ သမုဒၵရာအတြင္းရွိ အေမရိကန္တို႔၏ အႀကီးဆံုးခံတပ္ႀကီး ပ်က္စီးသြားသည္။ တိုက္ပြဲမွာ ၁နာရီႏွင့္ ၅၅မိနစ္ သာ ၾကာေသာ္လည္း အေမရိကန္စစ္သေဘာၤမ်ားႏွင့္ ေလယာဥ္မ်ား အႀကီးအက်ယ္ ပ်က္စီးသြားသည့္ အျပင္ ေသဆံုးသူေပါင္း ၂၃၄၁ဦး၊ ေပ်ာက္ဆံုးႏွင့္ ဒဏ္ရာရသူေပါင္း ၂၂၃၂ ဦး ရွိသည္။

ထိုေန႔မွာပင္ ၿဗိတိန္က ဖင္လန္၊ ဟန္ေဂရီႏွင့္ ႐ူေမးနီးယားတို႔ကို စစ္ေၾကညာသည္။ အေမရိကန္က ဟန္ေဂရီႏွင့္ ၾသစႀတီးယားကို စစ္ေၾကညာသည္။ ဒီဇင္ဘာလ ၈ရက္ေန႔တြင္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၊ ၿဗိတိန္ႏွင့္ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံတုိ႔က ဂ်ပန္ကို စစ္ေၾကညာသည္။

ဒီဇင္ဘာလ ၁၁ရက္ေန႔တြင္ ဂ်ာမနီႏွင့္ အီတလီတို႔က အေမရိကန္ကို စစ္ေၾကညာရာ အေမရိကန္က လည္း ျပန္ လည္ စစ္ေၾကညာခဲ့သည္။ ၁၄ရက္ေန႔တြင္ ဂ်ာမန္တပ္မ်ား ေမာ္စကိုၿမိဳ႕ စစ္မ်က္ႏွာ မွ ျပန္လည္ ဆုတ္ခြာရသည္။ ဒီဇင္ဘာ ၂၆ တြင္ ဂ်ပန္က ေဟာင္ေကာင္ကို သိမ္းပိုက္လိုက္သည္။ ဤသို႔ျဖင့္ အဂၤလိပ္ ၊ ျပင္သစ္၊ ဒပ္ခ်္ႏွင့္ အေမရိကန္တို႔၏ ကမာၻ႕အေရွ႕ဖ်ားကိုလိုနီႏိုင္ငံမ်ားမွာ ရက္ပိုင္းအတြင္း ဂ်ပန္ လက္ေအာက္ သို႔ က်ေရာက္သြားေလသည္။

အေနာက္တိုင္း ေဗဒင္အရ ဒီဇင္ဘာ ၁ရက္မွ ၂ဝရက္အတြင္း ေမြးဖြားသူတို႔သည္ အမ်က္ေဒါသ ထြက္လြယ္ သည္။ သို႔ေသာ္ ခြင့္လႊတ္တတ္သည္။ အလုပ္တစ္ခုကို အားႀကိဳးမာန္တက္ လုပ္ကိုင္လိုစိတ္ နည္းပါး တတ္ၾကေသာ္ လည္း မိမိရည္မွန္းေသာ ပန္းတိုင္သို႔မူကား မေရာက္မေန ဇြဲေကာင္းေကာင္းျဖင့္ ျဖည္းျဖည္း မွန္မွန္ ခ်ီတက္တတ္ၾကသည္။

ဒီဇင္ဘာ ၂၁ရက္မွ ၃၁ရက္အတြင္း ေမြးဖြားသူမ်ားကား ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ဆႏၵျပင္းျပ၍ အၿပိဳင္အဆိုင္လုပ္ကိုင္ တတ္ၾကသည္။ အမ်ားအားျဖင့္ တကိုယ္တည္းေနထိုင္တတ္ၾကၿပီး၊ စိတ္ကူးယဥ္တတ္ၾကသည္။ ၎တို႔သည္ ဖက္ရွင္လုပ္ငန္း၊ အိမ္တြင္းအလွဆင္လုပ္ငန္း ေၾကာ္ျငာလုပ္ငန္းမ်ား အက်ိဳးေပး၍ တီထြင္ဆန္းသစ္ တတ္သူ မ်ား ျဖစ္သည္။

ဒီဇင္ဘာလဖြား ကမာၻေက်ာ္ပုဂၢိဳလ္မ်ားမွာ ေရာမစာဆိုေတာ္ႀကီး ဟိုးမား၊ ဒိန္းမတ္နကၡတၱေဗဒပညာရွင္ တိုင္ကိုဘရား၊ ကမာၻေက်ာ္ ဒီကင္မရြန္ ဝတၳဳမ်ားေရးသူ အီတလီ စာေရးဆရာႀကီး ဂ်ိဳဗင္နီဘိုကက္ခ်ိဳ၊ အဂၤလိပ္ သခၤ်ာႏွင့္ ႐ူပေဗဒပညာရွင္ ဆာအိုင္ဆက္နယူတန္၊ စာေရးဆရာ ေသာမတ္ကာလိုင္း၊ ‘ေပ်ာက္ဆံုးခဲ့သည့္ ေကာင္းကင္ဘံု’ ကဗ်ာရွည္ႀကီး ေရးဖြဲ႕ခဲ့ေသာ ကဗ်ာစာဆိုေတာ္ ဂၽြန္မီလတန္၊ ‘ဂုဏ္ႏွင့္မာန’ ဝတၳဳေရးသူ စာေရးဆရာမႀကီး ဂ်ိန္းေအာ္စတင္၊ ကဗ်ာဆရာႏွင့္ ေဝဖန္ေရးဆရာ မက္သယူးအာႏိုး၊ ဓါတုေဗဒႏွင့္ ႐ူပေဗဒပညာရွင္ ဆာဟန္ဖရီးေဒဗီး၊ ၿဗိတိသွ် စာေရးဆရာ ႐ုဒယဒ္ကစ္ပလင္း ၊ စက္မႈေတာ္လွန္ေရးေခတ္အတြင္း ခ်ည္ငင္စက္ကုိ တီထြင္ခဲ့ေသာ ဆာရစ္ခ်တ္အက္က႐ိုက္ ၊ ၾကက္ေပါင္ေစးမွ ေမာ္ေတာ္ကားတာယာ အသံုးျပဳႏိုင္ေအာင္ တီထြင္ခဲ့ေသာ အေမရိကန္လူမ်ိဳး ခ်ားလ္ဂြတ္ရီးယား၊ ဂ်ာမန္စာဆို ဟင္းနရစ္ဟိန္း၊ ဂီတပညာရွင္ ဘီသိုဗင္၊ စာေပႏိုဘယ္ဆုရ နယ္လီဆာ့ခ်္၊ နကၡတပညာရွင္ ဂ်ိဳဟန္ကက္ပလာ၊ ျပင္သစ္ျပဇာတ္ဆရာ ဂ်ိန္းရာစင္၊ မဒမ္ေဗာ္ဗရီ ဝတၳဳႀကီးကို ေရးသားခဲ့ေသာ သ႐ုပ္မွန္စာေရး ကတ္စတပ္ ဖေလာဘတ္၊ ေလာ့ဂ်င္ႏွင့္ တိုင္ဖုန္ ဝတၳဳမ်ားေရးသားခဲ့ေသာ ပိုလန္စာေရးဆရာ ဂ်ိဳးဇက္ကြန္ရက္၊ ႏိုဘယ္ဆုရ ေနာ္ေဝးစာဆိုေတာ္ ဗ်န္ဆင္ တို႔ ျဖစ္ၾကသည္။

ထင္ရွားေသာ ကမာၻေက်ာ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားအနက္ ႏိုင္ငံေပါင္းခ်ဳပ္ အသင္းႀကီး ျဖစ္ေျမာက္ေရးကို ကမကထျပဳခဲ့ေသာ အေမရိကန္ ၂၈ဆက္ေျမာက္ သမၼတ ဝုဒ္ေရာဝီလ္ဆင္၊ ႐ုရွားေခါင္းေဆာင္ ဂ်ိဳးဇက္စတာလင္၊ ၿဗိတိသွ် ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ ဝီလ်ံဂလက္စတုန္း၊ ေရာမဧကရာဇ္ နီ႐ိုး၊ အဂၤလိပ္ ဆ႒မေျမာက္ ဟင္နရီဘုရင္၊ ႐ုရွားပထမေျမာက္ အလက္ဇန္ဒါးဘုရင္၊ ထိုင္းဘုရင္မင္းျမတ္ ဘူမိေဘာ အဒူရာဒတ္ခ်္ တို႔သည္ ဒီဇင္ဘာလဖြားမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။

ထုိ႔ျပင္ ဒီဇင္ဘာလဖြား ကမာၻေက်ာ္အႏုပညာရွင္မ်ားမွာ ဝုဒ္ဒီအယ္လန္၊ ဘရက္ပစ္၊ စတီဗင္ ဆီလ္ဘတ္၊ ဘရစ္ေနစပီးယား၊ ဂ်ိမ္းေအာ္စတင္၊ တ႐ုတ္မင္းသမီး ေဂါင္းလီတို႔ ျဖစ္ၾကသည္။ 

ျမန္မာႏိုင္ငံမွ ဒီဇင္ဘာလဖြား အေက်ာ္ေဇယ် ပုဂၢိဳလ္မ်ားမွာ ပါေမာကၡခ်ဳပ္ ဦးေက်ာ္ရင္၊ တိုးတက္ေရး ဦးစိန္၊ ဆမားဒူဝါ ဆင္ဝါးေနာင္၊ ေတာ္စိန္ခို၊ ဦးတင္ေအး (ရွမ္းျပည္)၊ ဒယ္လီဂိတ္ ဦးထြန္းရွိန္၊ သခင္ထြန္းအုပ္ (ရဲေဘာ္သံုးက်ိပ္ဝင္)၊ နန္းရင္းဝန္ ဦးပု (ေ႐ႊက်င္)၊ ဆာေဂ်ေအ ေမာင္ႀကီး၊ မင္းႀကီးကေတာ္ ေဒၚျမေမ၊ ဘဏ္သူေ႒းႀကီး ဦးရဲေက်ာ္သူ၊ ဆာဦးသြင္တို႔ ျဖစ္ၾကသည္။

ဒီဇင္ဘာလဖြား အႏုပညာရွင္မ်ားမွာ ႏိုင္းႏိုင္း (ဒီဇင္ဘာ ၂)၊ သင္ဇာဝင့္ေက်ာ္ (ဒီဇင္ဘာ ၄)၊ ငွက္ေပ်ာေၾကာ္ (ဒီဇင္ဘာ ၄)၊ တင္မိုးလြင္ (ဒီဇင္ဘာ ၅)၊ ေဆာင္းဦးလႈိင္ (ဒီဇင္ဘာ ၈)၊ ဒါ႐ိုက္တာ ၾကည္စိုးထြန္း (ဒီဇင္ဘာ ၉)၊ ရန္ေအာင္ (ဒီဇင္ဘာ ၁၄)၊ စိုးျမတ္နႏၵာ (ဒီဇင္ဘာ ၁၅)၊ ထြန္းထြန္း (ဒီဇင္ဘာ ၂၄)၊ ဝိုင္းစုခိုင္သိန္း (ဒီဇင္ဘာ ၂၄) ႏွင့္ ၾကည္ျဖဴသွ်င္ (ဒီဇင္ဘာ ၂၆) တို႔ ျဖစ္ၾကသည္။

ယခု ၂၀၁၄ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလသည္ နတ္ေတာ္လဆန္း ၁၀ရက္မွ နတ္ေတာ္လကြယ္ေန႔အထိ ၂၀ရက္၊ ျပာသိုလဆန္း ၁ရက္မွ ျပာသိုလဆန္း ၁၁ရက္ေန႔အထိ ၁၁ရက္ ပါဝင္ေသာေၾကာင့္ ယခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလသည္ ျမန္မာလ ၂လ အပါအဝင္ သံုးလေပါင္းဆံုေနသည္။ သို႔ရာတြင္ ဒီဇင္ဘာလႏွင့္ အမ်ားဆံုး အႀကံဳးဝင္ေသာ လ ကား နတ္ေတာ္လပင္ျဖစ္သည္။

ဂီတစာဆိုဘီသိုဗင္

ေရွးအခါက မင္းႏွင့္တကြ ျပည္သူအေပါင္းတို႔သည္ ဤလအခါ သမယတြင္ နတ္တို႔အား ပူေဇာ္ပသပြဲမ်ား က်င္းပခဲ့ၾကသည္ကို အစြဲျပဳ၍ ‘နတ္လ’ (ဝါ)  ‘နတ္ေတာ္လ’ ဟု ေခၚေဝၚခဲ့ၾကသည္။

ျမန္မာျပကၡဒိန္တြင္ နတ္ေတာ္လသည္ နဝမေျမာက္လျဖစ္သည္။ ရက္မစံု ကြယ္ေသာေၾကာင့္ နတ္ေတာ္လ တြင္ ရက္ေပါင္း ၂၉ရက္သာ ရွိသည္။ တစ္ရက္တြင္ ျမန္မာနာရီ ၆၀ ရွိသည့္အနက္ “ေန႔လွ်င္နာရီ၊ ဆေဒြစီ၍၊ တလီညဥ့္ေရး၊ သံုးဆယ့္ေလးတည့္” ဆိုသည့္အတိုင္း နတ္ေတာ္လ၌ ေန႔ ၂၆နာရီ၊ ညဥ့္ ၃၄နာရီ ရိွရာ ၊ ေန႔တာ တို၍ ညဥ့္တာရွည္ေသာလ ျဖစ္သည္။ ဤလရာသီတြင္ နံနက္ စက္နာရီ ၆နာရီ ၂၇မိနစ္တြင္ ေန ထြက္၍ ညေန ၅နာရီ ၂၃မိနစ္တြင္ ေနဝင္ေလသည္။ ရာသီအားျဖင့္ ဓႏုရာသီျဖစ္သည္။ ဤရာသီတြင္ မိဂသီနကၡတ္ႏွင့္ လမင္းတို႔ ယွဥ္ၿပိဳင္ကာ မြန္းတည့္သည္။ ျပဳဗၺာသဠိနကၡတ္ႏွင့္ ေနမင္းတို႔ ယွဥ္ၾကသည္။ နတ္ေတာ္လတြင္ ဟသၤာတာရာထြန္း၍ ရာသီ႐ုပ္မွာ အထက္ပိုင္းလူ၊ ေအာက္ပိုင္းျမင္း ပံုသ႑ာန္ရွိ ၿပီး ေလးျမား လက္နက္ ကိုင္စြဲေသာ ေယာက္်ား႐ုပ္ ျဖစ္သည္။

နတ္ေတာ္လ၏ ရာသီပန္းမွာ ဂမုန္းပင္ႏွင့္ သဇင္ပန္းတို႔ျဖစ္သည္။ ရာသီပြဲေတာ္ကား ေရွးအခါက နတ္ကႏၷား ပြဲေတာ္သဘင္ျဖစ္သည္။ ယခုေခတ္တြင္ ‘စာဆိုပူေဇာ္ပြဲ’ သဘင္မွာ နတ္ေတာ္လ၏ အစဥ္အလာ ပြဲေတာ္ျ ဖစ္ေနေပသည္။ နတ္ေတာ္လႏွင့္ ပတ္သက္၍ စာဆိုေတာ္မ်ားက ေတးခ်င္းကဗ်ာ၊ လကၤာ၊ ဘဲြ႕စသည္တို႔ကို စပ္ဆိုခဲ့ရာ စာဆိုေတာ္ ဖိုးသူေတာ္ ဦးမင္း၊ လူဦးမင္းႏွင့္ ဦးေပၚဦးတို႔၏ နတ္ေတာ္လရာသီဘြဲ႕ကဗ်ာတို႔မွာ ထင္ရွားေပသည္။ နတ္ေတာ္လ၌ နတ္ကဲ့သို႔ ျမင့္ျမတ္ေသာ စာဆိုေတာ္ပညာရွင္တို႔အား ခ်ီးေျမႇာက္ပူေဇာ္၍ စာေပဆုႏွင္းသဘင္မ်ား၊ သက္ႀကီးစာဆိုေတာ္မ်ားပူေဇာ္ကန္ေတာ့ပြဲ ခင္းက်င္းေသာ အစဥ္အလာကို ကုန္းေဘာင္ေခတ္ ဗဒံုမင္း(ဘိုးေတာ္မင္းတရား) လက္ထက္မွ စ၍ စတင္ခဲ့သည္ဟု ဆိုေလသည္။

ဤအစဥ္အလာကိုလိုက္၍ ယခုေခတ္တိုင္ နတ္ေတာ္လဆန္း ၁ရက္ေန႔ကို ‘စာဆိုေတာ္ေန႔’ အျဖစ္ သတ္မွတ္ ခဲ့ၾကေလသည္။ ႏွစ္စဥ္နတ္ေတာ္လဆန္း ၁ရက္ေန႔သို႔ ေရာက္တိုင္း သက္ႀကီးစာေရးဆရာႀကီးမ်ားအား သက္ငယ္စာေရးဆရာတို႔က ပူေဇာ္ကန္ေတာ့ျခင္း၊ လူထုအက်ိဳးျပဳ စာေကာင္းေပမြန္မ်ား ျပဳစုၾကေသာ ကဗ်ာဆရာ၊ ဝတၳဳေရးဆရာႏွင့္ က်မ္းျပဳဆရာတို႔အား စာေပဆုမ်ား ခ်ီးျမႇင့္ျခင္း၊ အနယ္နယ္အရပ္ရပ္၌ စာေပေဟာေျပာပြဲမ်ား၊ စာေပအလုပ္႐ံုေဆြးေႏြးပြဲမ်ား၊ စာတမ္းဖတ္ပြဲမ်ား က်င္းပ၍ စာေပတိုးတက္ျပန္႔ ပြားေရးအတြက္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကသည္။

‘လနတ္ေတာ္ မုန္႔ဆန္းေလွာ္’ ဆိုသည့္အတိုင္း နတ္ေတာ္လ၌ ေကာက္သစ္စပါးတို႔ လႈိင္လႈိင္ေပၚေပၿပီ ။  ေဟမႏာၱေဆာင္းလရာသီသို႔ ဝင္ေရာက္ခဲ့ၿပီျဖစ္ေသာ နတ္ေတာ္လတြင္ လသာေသာ ညအခါမ်ား ၌ ေရွးအခါကမွစ၍ ယေန႔တိုင္ ေတာရြာမွ လူပ်ိဳအပ်ိဳမ်ား ဝိုင္းဖြဲ႕ကာ အုန္းသီးျခစ္သူျခစ္၊ မုန္႔ဆန္းေလွာ္ သူကေလွာ္၊ ဆံုတြင္ ေထာင္းသူကေထာင္းႏွင့္ ေသာင္းေသာင္းဖ်ဖ် လက္စံုစားေသာက္ေလ့ ရွိၾကသည္ မွာ ေပ်ာ္႐ႊင္ဖြယ္ရာ တရပ္ပင္ျဖစ္သည္။ တမိုးတြင္းလံုး ပင္ပမ္းခဲ့ရသမွ် နတ္ေတာ္လ၌ အတိုးခ်ေပ်ာ္႐ႊင္ ၾကေသာေၾကာင့္ နတ္ေတာ္လကား ေတာင္သူလယ္သမားမ်ားအဖို႔ ေျမႀကီးက ေ႐ႊသီး၍ အေပ်ာ္ ႀကီး ေပ်ာ္ၾကရေသာလရာသီဟူ၍ပင္ ဆိုသင့္ပါေတာ့သည္။

 

 

သန္းဝင္းလႈိင္

ဒီဇင္ဘာ ၂၊ ၂၀၁၃

 

From...MoeMaKa